Polarizacija bele korone za vreme pomračenja Sunca 11. Avgusta 1999.

Nenad Božinović i Nikola Milutinović

Snimci polarizacije korone napravljeni su za vreme pomračenja Sunca 11. avgusta 1999. u Kamen Bryagu, Bugarska. Izvršena je fotometrija ovih snimaka u cilju određivanja stepena i smera polarizacije. Vektor polarizacije određen je merenjem intenziteta korone u tri položaja polarizatora.
Za posmatranja je korišćen teleskop na koji je postavljen fotoaparat marke Praktica. Ispred objektiva montiran je polarizator, tako da je omogućena njegova rotacija u tri položaja za ugao od po 60ş. Kao objektiv korišćen je refraktor Edmunds Scientific žižne daljine 400 mm i prečnika otvora 50 mm, sa ekvatorijalnom montažom. Snimanja su vršena na filmu Fomapan osetljivosti 100 ASA. Urađeno je 9 fotografija polarizacije korone, po tri za svaki položaj polarizatora, sa ekspozicijama od 1/4, 1/2 i 1 sekunde. Kalibracijom je određena zavisnost između osvetljenosti i zacrnjenja na filmu. Za validne podatke uzimani su oni čija se vrednost nalazi između minimalnog i maksimalnog zacrnjenja linearnog dela krive.
Dobijeni nimci korone dati su na slici 1. Na fotografijama se primećuje izduženje korone koje je posledica orijentacije polarizatora. Takođe, na ovim snimcima se uočava i struktura korone koja je svojstvena velikoj aktivnosti Sunca. Mapa polarizacije korone koja je predstavljena izolinijama sa korakom od 10% data je na slici 2. Vrednosti stepena polarizacije kreću se u pojedinim oblastima i do 50%, što znači da je korona veoma polarizovana. Srednje vrednosti intenziteta polarizacije za celu koronu u funkciji rastojanja od centra Sunca pokazuju da je maksimum polarizacije na rastojanju od 1.8 radijusa Sunca, mereno od njegovog centra. Opadanje vrednosti nakon maksimuma potvrđuje postojanje F korone.
Osim toga konstatovano je da su odstupanja pozicionog ugla od radijalnog pravca mala, što ukazuje na to da je korona radijalno polarizovana.

===========================
§Nenad Božinović (19), Niš, student I godine Fizičkog fakulteta u Beogradu.
Nikola Milutinović (19), Aranđelovac, student I godine Fizičkog fakulteta u Beogradu.
(rad je realizovan na programu astronomije)

Simulacija formiranja planeta

Stevan Nađ-Perge

Poslednjih godina, značajno se povećala količina dostupnih podataka o ekstrasolarnim planetarnim sistemima. Zbog toga je stari problem detaljnog opisa formiranja planeta ponovo postao aktuelan. S druge strane, eksponencijalni rast brzine računara u poslednjih dvadesetak godina, učinio je da numeričke simulacije postanu metod koji najviše obećava da kvantitativno opiše ovaj proces. Da bi simulirali nastanak planetarnih sistema spajanjem čestica protoplanetarne magline, broj početnih čestica mora biti veliki. Pošto raspon masa planeta Sunčevog sistema obuhvata četiri reda veličine, minimalan broj početnih čestica, potreban za simuliranje nastanka ovih planeta mora biti bar 106. U simulacijama u kojima se egzaktno rešava problem N tela, realizovanim na računarima koji su dizajnirani i optimizovani baš za takve simulacije, maksimalno N dostiže tek 104 tela.
Da bi se omogućile simulacije sa većim brojem početnih čestica, nedavno je razvijen model formiranja planetarnih sistema (Balaž, Belić i Bogojević) koji se može veoma efikasno implementirati. Kratko vreme izvršavanja jedne simulacije omogućava detaljnu analizu predikcija modela za širok opeg parametara pri radu sa 106-107 početnih čestica na personalnom računaru.
Osobina ovog modela koja ga čini efikasnim za implementaciju je da se u njemu ne razmatra sam proces interakcije među telima. Ova osobina nam, međutim, onemogućava da izračunamo gubitke mehaničke energije prilikom spajanja čestica.
U ovom radu smo, generalizacijom osnovnog modela (uvođenjem novog parametra koji određuje radijus orbite tela nastalog spajanjem), modelirali gubitke mehaničke energije i ispitivali njihov uticaj na spin formiranih planeta. Utvrđeno je da se zavisnost spinmasa s(m) za planete može predstaviti u obliku sčmw, pri čemu je za eksponent w dobijena vrednost 1.32(3), koja se ne menja sa promenom radijusa orbite. Iz ovoga se može zaključiti da gubici mehaničke energije pri spajanju čestica nemaju značajnijeg uticaja na spin formiranih planeta.

===========================
Stevan Nađ-Perge (17), kikinda, učenik Matematičke gimnazije u Beogradu.
(rad je realizovan na programu fizike)

Haos pri pobuđenom i prigušenom kretanju fizičkog klatna

Stefan Salom

Proučavanje determinističkog haosa i fizika haosa uopšte spadaju u nove grane fizike. To je zato što se haos javlja jedino kod nelineranih dinamičkih sistema, čije je detaljnije proučavanje tek odskora postalo moguće. Naime, tek pojavom kompjutera postalo je moguće da se sa zadovoljavajućom tačnošću numerički rešavaju i nelinerne diferencijalne jednačine. Međutim, baš zato što je princip rešavanja tih jednačina numerički, tj. manje tačan od analitičkog, često se umesto određivanja kvantitativnih rešenja, više razmatraju kvalitativni aspekti rešenja - stabilnost rešenja, pojava bifurkacija rešenja... Jedan od najinteresantnijih fenomena nelinearnih sistema je mogućnost pojave determinističkog haosa. To znači da kretanje sistema opisuje veoma komplikovana neperiodična funkcija vremena koja se ne može analitički izraziti.
Mi smo analizirali prigušeno kretanje klatna čiji ugao otklona ne mora biti mali, pa se ne mogu koristiti linearne aproksimacije.
U programskom okruženju Delphi 3.0 napisana je simulacija kretanja klatna. Položaj klatna računat je korišćenjem Runge-Kutove metode četvrtog reda, pri čemu je jedinični korak imao vrednost od 104. Napisani program omogućavao je i vizuelno praćenje položaja klatna, osciloskopski prikaz zavisnosti ugla ili ugaone brzine od vremena, crtanje položaja klatna u faznom prostoru, kao i menjanje, u bilo kom trenutku, nekog od parametara koji određuju položaj klatna i njegovo kretanje (ugao, ugaona brzina, amplituda, frekvencija i faza pobude).
Pokazane su specifične karakteristike determinističkog haosa kao što su eksponent Ljapunova, bifurkacija, osetljivost na početne uslove... Procenjena je vrednost Feingenbaumove konstante, koja je u skladu sa teorijskim predviđanjima.
Jedna od uočenih specifičnosti ovog haotičnig sistema data je na priloženom grafiku. Naime, iako se može pomisliti da pri haotičnom kretanju ne postoji nikakva predvidljivost i neka opšta zakonistost (bez obzira na početne uslove) u opštem slučaju, nije tako. Ako u faznom prostoru beležimo samo one položaje klatna kada je faza pobude jednaka 0, dobijamo takozvani Poenkareov presek. Interesantna osobina Poenkareovog preseka je da on veoma slično izgleda bez obzira na počete uslove. U stvari, kada bismo mogli da pustimo klatno da se kreće beskonačno dugo vremena, Poenkareovi preseci za različite početne uslove bili bi isti.

===========================
Stefan Salom (17), Beograd, učenik Matematičke gimnazije u Beogradu.
(rad je realizovan na programu fizike)

Talasni fenomeni izazvani kretanjem broda po mirnoj površini vode

Žarko Gačević i Miodrag Đukić§

Svi smo bili u prilici da posmatramo kretanje broda po mirnoj površini vode. Ovaj, na prvi pogled jednostavan fenomen - talasni front prepoznatljivog oblika koji podseća na latinično slovo "V" - predstavlja složenu interferenciju velikog broja emitovanih talasa (Crawford 1984). U ovom eksperimentu razmatran je uticaj oblika i brzine broda na navedenu pojavu. Urađeno je nekoliko aproksimacija, počev od poređenja sa sličnim, ali jednostavnijim pojavama, do idealizovanih matematičkih modela. Pri traženju dobre aproksimacije ovog talasnog kretanja, brod je zamenjivan mlazom kapljica iz šprica i žicom.
Posmatranje je vršeno u bazenima kružnog i pravougaonog oblika. 'Brodove', napravljene od stiropora je vukao elektromotor kome je menjan napon rednim nadovezivanjem jednog odnosno dva ista otpornika. Da bi se talasi bolje videli na površini, u vodi je rastvaran kalijum permanganat koji vodi daje karakterističnu ljubičastu boju, a za snimke senki talasa na dnu kade korišćen je kalijum dihromat koji daje žutu boju.
Tragovi su fotografisani, a fotografije skenirane i računarski obrađene. Napravljeni su snimci za tri različite veličine broda pri istoj brzini i tri različite brzine za istu veličinu broda. Urađeni su grafici zavisnosti ugla nastalih frontova od brzine broda i analiza poprečnog preseka talasa po ravni normalnoj na putanju broda.
Uočena je velika razlika u izgledu prednjeg i zadnjeg fronta talasa po uglu koji grade, kao i u obliku i visini talasa. Na problem postojanja zavisnosti ugla od brzine čamca se nije moglo adekvatno odgovoriti usled tehničkih problema pri izvođenju eksperimenta, to jest varirane brzine su bile u relativno malom opsegu i nije izvršen dovoljan broj merenja. Menjanje veličine modela broda nije uticalo na ispitivane parametre, pa se može zaključiti da ova vrednost ne utiče na posmatranu pojavu.

===========================
Žarko Gačević (18), Kragujevac, učenik Matematičke gimnazije u Beogradu.
§Miodrag Đukić (17), Novi Sad, učenik gimnazije "Jovan Jovanović Zmaj" u Novom Sadu..
(rad je realizovan na programu primenjene fizike)

Aktivnost slepih miševa Petničke pećine

Jovana Radojčić i Ivan Jokić

Pećine predstavljaju lokalitete gde se se dešavaju svi najvažniji delovi životnog ciklusa slepih miševa (parenje, hibernacija, donošenje mladih na svet). Petnička pećina, inače turistički veoma atraktivna, već petnaest godina se nekontrolisano posećuje. Sa pretpostavkom da su uznemiravanja od strane posetilaca dovela do osetnog smanjenja brojnosti, započeta su istraživanja aktivnosti slepih miševa Petničke pećine.

Kao osnovni pokazatelj aktivnosti uzet je broj preleta slepih miševa. Termini posmatranja (ukupno vreme posmatranja u toku jedne noći) podeljeni su na intervale od petnaest minuta. Broj preleta je sumiran na kraju svakog intervala. Na osnovu dobijenih podataka, formiran je histogram prosečne aktivnosti slepih miševa u toku letnje noći.
Na histogramu se jasno uočavaju dva glavna maksimuma - uveče oko 20 časova i u zoru oko 5 časova. Prvi maksimum najverovatnije predstavlja izlazak slepih miševa radi ishrane, a drugi - njihov povratak u pećinu.
Na osnovu dijagrama aktivnosti izrađen predlog agende za korišćenje turističkih potencijala Petničke pećine. U obzir je uzeta prevencija od uznemiravanja u osetljivim periodima životnog ciklusa. Prema predloženoj agendi, posete pećini tokom celog dana bile bi dozvoljene samo u avgustu i septembru, pošto jedino tada slepi miševi nisu izuzetno osetljivi. U vreme kada su slepi miševi najosetljiviji (u junu i julu, kada se izvode mladi, i u novembru, zbog parenja i hibernacije), posete bi trebalo zabraniti. Tokom ostalih delova godine, posete bi bile dozvoljene samo tokom noći, kada su slepi miševi u lovu. Grupe ne smeju biti veće od 10-15 posetilaca, a posete bi trebale biti praćene stručnim vodičem. Vrata pećine trebalo bi da budu zaključana da bi se sprečile nekontrolisane posete. Sve ovo neophodno je u cilju zaštite i obnove trenutne zajednice slepih miševa Petničke pećine koja je usled kontinuiranog uznemiravanja dovedena do ivice opstanka.

===========================
§Jovana Radojčić (17), Beograd, učenica XV Beogradske gimnazije..
Ivan Jokić (17), Kosovska Mitrovica, učenik Gimnazije u Kosovskoj Mitrovici.
(rad je realizovan na programu biologije)

Evolucija Hominida - multimedijalna prezentacija

Vojislav Filipović i Slobodan Marković

Skoro svaki put kada se prisustvuje nekom predavanju, primećuje se isti prizor - predavač koji drži slovo, a publika koja to prati, pokušava da razume zapisuje. Naravno, neka predavanja su praćena slajdovima, grafikonima, ili eventualno računarskom grafikom, ali ipak, suština ostaje ista.
Leta 1998. godine, Odeljenje za antropologiju ISP napravilo je audiovizuelnu prezentacija na temu Evolucija hominida (predavač: Sofija Stefanović). Predavanje obuhvata period razvoja ljudske vrste od pojave roda Australopithecus, pa do današnjeg čoveka.
Glavni tok izlaganja prati kombinacija slika, video-sekvenci i muzičke podloge. Koncepcija prezentacije podrazumeva sadržinske celine na koje je podeljeno predavanje. Omogućena je precizna sinhronizacija između predavačevog teksta i prezentacije.
Ovaj rad predstavlja svojevrsni eksperiment u domenu kvalitetne naučne prezentacije i zapravo predstavlaja metodičko rešenje jednog generalnog edukativnog problema: kako prezentovati neku temu, tako da bude lako shvatljiva publici, čak i nestručnim slušaocima. Ovakvim pristupom se izbegava monotonija, jer se priča prati u realnom vremenu, bez zaustavljanja slika na neodređeno vreme radi preteranog objašnjavanja. Samim tim, predavač usaglašava svoje izlaganje sa prezentacijom, pa se stvara dinamika kroz konzistentnu priču i neprekinut sled slika. Povrh svega, muzika u pozadini upotpunjuje dinamiku izlaganja i rasterećuje slušaoce. Na ovaj način se stvara atmosfera koja izbegava predavanja školskog, pa čak i akademskog tipa.
Predavanje je u protekle dve godine prezentovano više od 20 puta studentima, srednjoškolcima, i naučnim radnicima. Po reakcijama se može reći da je prezentacija uspela, kako u domenu edukativnog, tako i u domenu zanimljivog.

===========================
§Vojislav Filipović (22), Beograd, student arheologije.
Slobodan Marković (22), Beograd, student FON.
(rad je realizovan na programu arheologije)

Petnička pećina - Dvorana sa vigledima

Radivoje Arsić i Nemanja Mrđić

Na pet minuta hoda od Istraživačke stanice Petnica, nalazi se velika znamenitost valjevskog kraja, Petnička pećina, poznata po Velikoj dvorani sa vigledima, pećinskom jezeru, izvoru reke Banje i arheološkom lokalitetu ispred Pećine.
U slepom kanalu Dvorane sa vigledima, 50 m od gornjeg ulaza, vršena su u dva navrata arheološka iskopavanja (1995. i 1998. godine) u organizaciji ISP. Očekivanja arheološke ekipe nisu bila velika, jer su delovi posuđa pronađeni na površini ove prostorije ukazivali na vreme nakon XV veka. Na opšte iznenađenje, ispod tankog srednjovekovnog sloja sa skromnim nalazima koji predstavljaju ostatke zbega pred Turcima, otkriven je sloj izuzetno bogat nalazima iz IV veka n.e. Ovakva brojnost nalaza nije karakteristična za pećinske lokalitete ovog perioda.
Na sredini prostorije veličine jedne veće sobe, otkrivena je gomila različitih nalaza koja se prostirala na oko 5 m2. Na tom mestu nađeni su i ostaci više desetina slomljenih keramičkih i staklenuh posuda, 4 ključa kućnih vrata, dva novčića, kockica za igru, kopča, brojni metalni predmeti i delovi skeleta fetusa ili tek rođenog deteta. Ovim otkrićem otvoren je niz značajnih pitanja, od kojih su dva posebno bitna:
1. Ko su i odakle su ljudi koji su ostavili ove tragove u pećini?
2. U koje svrhe su upotrebili ovu mračnu i vlažnu prostoriju?
Nakon detaljnih funkcionalnih i tipoloških analiza pronađenih predmeta i analize njihovog položaja u prostoru, bili smo u stanju da pružimo makar delimične odgovore na postavljena pitanja. Jedan deo pronađenih posuda predstavlja uobičajeni deo kuhinjskog posuđa stanovnika Rimske imperije. Drugi deo otkrivenog posuđa nije bio karakterističan za stanovnike Carstva, niti bi žitelji te posude kupovali i koristili. Takve, grafitirane sudove ukrašene mrežastim motivima, od kojih se posebno izdvaja veliki pehar sa zagonetnim natpisom, upotrebljavala su germanska plemena i njihovi susedi iz oblasti donjeg Dunava. Ovaj spoj rimske i varvarske materijalne kulture bio je karakterističan upravo za Gote i Sarmate sa teritorije današnje Rumunije i Ukrajne.
Otkriveni ostaci deteta, novac, ključevi i namerno razbijene posude ukazuju na kultni karakter mesta, kao i sam izgled pećinskog kanala, ispod koga protiče reka, a što se poklapalo sa verovanjima o izgledu ulaza u svet mrtvih. Međutim, još uvek nismo u stanju da utvrdimo da li se radi nekoj specifičnoj sahrani, ili o eventualno žrtvenom obredu.
Sudeći po pronađenom novcu imperatora Vetraniona (350. g.), učesnici obreda u Pećini predstavljali su jednu od brojnih prethodnica velike varvarske najezde 375. godine, koja će udariti temelj novoj Evropi.

===========================
Radivoje Arsić (24), Paraćin, student Arheologije u Beogradu.
Nemanja Mrđić (21), Beograd, student Arheologije u Beogradu.
(rad je realizovan na programu arheologije)

Definicije u Rečniku srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU

Meran Lukić

Stvaranje rečnika narodnog i književnog jezika svakako je najodgovorniji poduhvat za bilo kog leksikografa. Takav rečnik prestavlja celokupno leksičko blago naroda, a definicije su te preko kojih saznajemo o rečima. Zato su potrebne kvalitetne definicije. Cilj ovog rada je opis strukture definicija koje se javljaju u RSANU i eventualno ukazivanje na neke propuste prilikom definisanja.
Građu čini 50 uzastopnih imenica pod slovom B (bez vlastitih imenica). Prilikom analize odrednica korišćena su logička pravila definisanja. Klasifikacija je izvršena prema vrsti definijensa na 4 tipa:
1. Opisne definicije (19 primera) - odrednica se objašnjava dovoženjem u vezu sa rečima koje označavaju bitne odlike tog pojma. Veoma često se to postiže naznačavanjem najbližeg višeg roda (genus proximum) i specifične razlike, svojstva kojim se dati premet razlikuje od drugih sličnih predmeta (diferentia speciffica). Npr. babaka - starinska ženska košulja vezena svilom i zlatnom žicom. Međutim, nailazimo i na primere gde nisu zadovoljeni svi potrebni uslovi da bi se definicija smatrala preciznom: babićevica - vrsta biljke crvenoga cveta. Definicija je preširoka, nije zadovoljen uslov adekvatnosti definisanja - opseg definienduma i definijensa se ne poklapa. Izostaje i latinski naziv.
2. Sinonimne definicije (3 primera) - značenje odrednice definisano je jednom rečju (sinonimom). On predstavlja genus proximum, dok diferentia speciffica izostaje. Na ovaj način mi samo dovodimo u vezu jedne reči s drugima, a da pritom vrlo malo ili nimalo ne saznajemo o stvarima na koje se te reči odnose. U primerima iz ovog rada nijedan sinomim nije obrađen. U pisanju rečnika još uvek se nije stiglo do odrednica kao što su otac, praznoverice/predrasude ili ćuran koje stoje u definisanju pojmova baba, babarija, i babac (2).
3. Opisne i sinonimne definicije (4 primera) - njima se objedinjuju obe ove vrste definisanja, tj. jedne vrste reči dovode se u vezu sa drugima (sinonimom), ali je dat i njen potpun opis. Ovakve definicije su najkompletnije. Npr. "babaroga - strašilo, nakaza kojom plaše decu".
4. Upućivačke definicije (24 primera) - značenje reči uz koje ove definiceije stoje možemo saznati tek pošto vidimo reč ili grupu reči na koje nas autor upućuje. Slične su sinonimnim definicijama samo što se kod ovih značenje ne poistovećuje sa značenjem sinonimne reči, već se zastarele ili pokrajinske reči upućuju na pravilnu, odnosno običniju ili rasprostranjeniju reč. Mogu biti: a) prave upućivačke definicije - upućivanje se vrši upućivačkim rečima (skraćenicama) "v. = vidi značenje napisane reči" i "isp. = isporedi odrednicu na upućenu reč" ili b) definicije sa redukovanim odrednicama - upućivanje se vrši nekim od normativno-stilskih kvalifikatora koji stoje uz reč na koju se upućuje: "augm, dem, hip..." Npr. "babetina - pej. od baba".
U ispitivanom korpusu dosta odrednica ima primere uzete iz narodnog govora, većinom sačinjene od arhaičnih reči, nepoznatih čitaocu. Npr. uz definiciju reči babica, dat je i primer "Klepač još uvijek udara po kosi i babici". Neke odrednice, šataviše, uopšte i nemaju primere, što je opravdano za određene stručne termine kakvi sigurno nisu babajanja ili babarogača.
Analizirani primeri pokazuju da postoje odeđene nedoslednosti prilikom definisanja u RSANU, međutim, i sami leksikografi su primetili da je nemoguće napisati jedno tako obimno delo, a da pritom budu ispoštovana sva pravila definisanja. Zato se i jedan od glavnih urednika Rečnika, A. Belić, još u uvodu ograđuje od eventualnih propusta ili omaški obrazlažući ih težinom zadatka leksikografa. Ali i dodaje da će ti propusti biti naknadno utvrđeni i ispravljeni.

===========================
Meran Lukić (18), Ivanjica, učenik Gimnazije u Ivanjici.
(rad je realizovan na programu lingvistike)

Poštapalice u jeziku škole

Ivana Kulpinac

Poštapalice su reči ili izrazi koji nemaju sintaksičku, odnosno, kostituentsku funkciju u rečenici. One govorniku obezbeđuju dodatno vreme za osmišljavanje ili prisećanje sledećeg dela rečenice. Služe kao jedan vid hezitacije. Polazne pretpostavke u ovom istraživanju bile su da: (1) upotreba poštapalica ne zavisi od uzrasta niti od obrazovanja; i (2) mesto poštapalice je tačno određeno u odnosu na rečenicu posmatranu kao jedinstvenu sintaksičku jedinicu, kao i u odnosu na pojedine rečenične konstituente. Rad se bazira na građi sakupljenoj u Gimnaziji "Stevan Puzić" u Rumi: predavanjima profesora i odgovorima učenika.
Kod profesora prosek upotrebe poštapalica se kreće od 5% do 10%, a kod učenika od 4% do 14%, s tim što su učenici koristili manje različitih poštapalica, a to su: č, pa, ovaj, dok su profesori koristili ove i poštapalice poput: znači, je'l tako, je'l. Upotreba svake poštapalice se razlikuje u zavisnosti od ispitanika i ne zavisi od uzrasta niti obrazovanja, već od individualnih sposobnosti govornika.
Mesto poštapalice u odnosu na rečenicu kao jednu sintaksičku jedinicu je tačno određeno. Pa se javlja samo na početku rečenice, znači na početku ili u sredini rečenice, ovaj i č na početku, u sredini i na kraju; je'l i je'l tako samo u sredini ili na kraju rečenice.
Ako se posmatra pozicija poštapalica u odnosu na rečenične konstituente takođe se mogu uočiti pravilnosti: ovaj se u analizirnom korpusu mogla naći ispred ili u okviru subjekta, predikata, odredbe ili dopune i iza predikata; je'l i je'l tako se koriste iza predikatskog kostituenta (ili dopunskog); pa isključivo ospred subjekta ili ispred predikata; znači i č ispred ili u okviru dopune ili ispred odredbe. Zanimljivo je da se poštapalice nikada ne koriste iza subjekta. Kada se posmatraju kao veze određenih delova rečenice uočava se da povezuju osnovne delove rečenice međusobno ili ih povezuju sa dopunskim konstituentima.
Dakle, pozicija poštapalice zavisi od vrste - određene poštapalice koriste se na tačno utvrđenim mestima.

===========================
Ivana Kulpinac (17), Ruma, učenica Gimnazije u Rumi.
(rad je realizovan na programu lingvistike)

student science projects

a taste for science

Every summer the Petnica Science Center organises about 30 Science
Camps where selected secondary-school students conduct small, though sometimes quite complex research projects in various fields of science and technology. Here we try to present a sample of around 200 projects that were implemented during the Summer Science Camps in 1999.

Nenad Božinović (19) and Nikola Milutinović (19) studied the polarisation of the Solar corona during the total eclipse in August 1999. Photometric measurements were done in order to determine degree and direction of the polarisation. Their photographs of the corona are given in Fig.1 and Fig.2. A corona polarisation map with isocurves in 10% steps is shown in Fig.2. The results are in agreement with the fact that entire corona is radially polarised (Sykora 1977).

Stevan Nadj-Perge (17) made computer simulations of planetary accretion -- a process that drives the formation of planets. He used a new effective model of this process to study the spin of newly created planets. The work includes a numerical simulation with one million initial particles. In his paper he demonstrates that the planets spin depends on its mass as a power law. He also found several classes of initial distributions corresponding to different exponents in this power law. The losses of mechanical energy were also studied. The conclusion is that spin has a very week dependence on these losses.

Stefan Salom (17) illustrated some characteristics of deterministic chaos in the motion of a driven pendulum, in particular the Lyapunov exponent,
bifurcation, sensitivity to initial conditions, as well as an estimate of
Feigenbaum's constant The results achieved in his experiments were in
good agreement with theoretical expectations.

Žarko Gačević (18) and Miloš Đukić (17) studied the V-shape wake left behind by a boat moving over the water surface. They made a set of experiments
as well as a numerical simulation of the process. The authors observed a significant difference in the form of the frontal and rear wake fronts. The difference was in the angle, shape, and height of the generated wakes. In the paper they have showed that the size of the boat/ship does not influence the form of the wake

Jovana Radojčić (18) and Ivan Jokić (18) studied the regular behaviour and activity of bats in the Petnica Cave. Their results prove that the disturbance of bats in their roost sites (caused by human visitors, i.e. tourists) affects their regular daily activity. They suggested a year-round model of using the cave for organised visits. Their model limits the number of visitors to be allowed entrance to the cave at one time at certain periods of the year. An implementation of the model would respect the annual rhythms of the bats and their breeding season.

Radivoje Arsić (24) and Nemanja Mrdjić (21) in their paper demonstrated new methodological approach to archaeological research in the Petnica Cave. During excavations in 1995 and 1998, two new horizons, 11 centuries apart, were opened. The elder one can be dated in the 4th century A.D. (corresponding to late Roman domination). After a strict analysis of the distribution of artefacts and structures, the authors concluded that the Cave had specific functions in those two periods: it was a cult place during the Roman period and a refuge in the late 15th century during the Turkish occupation.

Meran Lukić (18) studied the definitions in the Dictionary of Serbo-Croatian Standard and Substandard Language published by the Serbian Academy of Arts and Sciences. His paper is focused on inconsistencies in the structure of the Dictionary.

Ivana Kulpinac (17) in her paper presented a review of an investigation based on the identifying of quantity and frequency of specific supports in conversation in school classes as a function of age and education. The conclusion is that there is an equal use of supports for both students and teachers, and that teachers use a more varied set of supports. Also, their place of appearance within the sentence depends on the type of support in question.