Šušovačka Bela stena

Sedimenti Šušovačke Bele stene (kod sela Šušeoka, blizu Petnice) pripadaju Valjevsko-mioničkom neogenom basenu. Površina basena iznosi oko 350 km2 a zahvata prostor između Valjevske Kamenice i gornjeg toka reke Kolubare, na zapadu, i reke Ljig, na istoku. Naslage premašuju debljinu od 1000 m i mogu se podeliti na jezerske (donji deo) i marinsko-brakične (gornji deo).

Na osnovu najnovijih proučavanja mogu se rasčlaniti na šest formacija po superpoziciji: JEZERSKE NASLAGE -- (1) pirobituminozna Mionička formacija, (2) laporovita Valjevska formacija, (3) klastična formacija Tabanovića, kao i MARINSKO-BRAKIČNE NASLAGE - (4) karbonatno-klastična formacija Mađarlije, (5) laporovita formacija Vračevića i (6) terigene formacije Bogovođe.
Šušovačka Bela stena, zajedno sa Radobićkom, Klašnićkom i drugim "belim stenama" pretstavlja veliku ogolinu otkrivenu na većoj površini, sa dobro otkrivenim visokim profilima, a odgova najstarijoj formaciji Valjevsko-mioničkog basena - pirobituminoznoj Mioničkoj formaciji.
Naslage "bele stene", čija se donja granica ne zna, nastale su u relativno plitkom, izolovanom jezeru sa povišenom mineralizacijom vode i većim sezonskim isparavanjem prilikom toplog i suvog perioda. Priliv terigenog materijala je bio relativno slab, a sedimentacija i tonjenje jezerskog dna odvijalo se istim tempom. Glavna oblast spiranja bila je sa južnog karbonatnog kompleksa stena trijaske starosti. Dominira hemogena sedimentacija a zastupljeni su i tufovi usled vulkanske aktivnosti u širem regionu basena. U takvim uslovima nastale su naslage Mg-Ca sastava sa specifičnim karakteristikama. Snažna mineralizacija dovela je do raslojavanja jezerskih voda, što je onemogućavalo vertikalnu cirkulaciju vode u dubljim delovima basena, a što se odrazilo i na organski svet. Ovakve odlike sredine su karakteristične za anaerobne sredine što je omogućilo stvaranje uljnih glinaca (ranije nazivanih uljni škriljci) karbonatnog karaktera. Uljni glinci odlikuju se složenim minerološkim sastavom što je posledica uzajamnog delovanja mineralizovanih rastvora (usled hidrotermi vazanih za vulkansku aktivnost) sa karbonatnim muljem i sapropelom.

U sedimentima Šušovačke i drugih "beli stena" ostaci fosila su dosta retki. Od stanovnika jezera nalaženi su ostaci više vrsta riba (Leuciscus, Lepidocottus, Chondrostoma, Perca, Aspius, Smerdis u vidu kostura, i otoliti - slušni aparati riba), a od kopnenih organizama ostaci biljaka (najčešće ostaci listova od bora, hrasta, cimeta, lovora, raznih leguminoza, javora i dr.), insekata (nisu određivani), ptičije perje i jedno krilo od ptice (predak pelikana). Potpuno otsustvo puževa i školjaka kao i drugih stanovnika dna objašnjava se anaerobnim pridnenim uslovima koji onemogućavaju disanje stanovnicima dna jezera.
Starost belostenskih naslaga predmet je dugogodišnjih polemika, koje traju i danas. Po jednom mišljenju, uljni glinci odgovaraju donjem miocenu, a po drugom sarmatu i tada se uljni glinci "belih stena" shvataju kao sinhrone tvorevine sa laporovite formacije Vračevića.

Petnički program geologije sa učesnicima vežbovnog seminara na profilima Šušovačke Bele stene (u dužem periodu 1994-2000 u selu Mrćić) realizuje vežbu iz metoda palenotoloških istraživanja. Polaznici samostalno na određenim profilima prikupljaju (traže) fosile, a determinaciju obavljaju sa profesorom Đorđem Mihajlovićem. Do sad je nađen veliki broj ostataka biljaka i ptičije pero. Tokom leta 2000 pronađen je i jedan insket (komarac).
Fosili Šušovačke Bele stene bile su predmet istraživanja učesnika Letnjih seminara geologije.

Petnica & vicinity

Bela Stena

Less than four kilometers north-east from the Petnica Science Center one can see naked white cliffs standing above the valley of River Kolubara. The so-called Bela Stena (White Stone) is popular among Petnica's geologists. Every year the participants of our courses in Geology visited Bela Stena in order to practice basic geological methods and to see by their own eyes the profile of the local geological history with detectable remains of the ancient vegetation and fauna.
Visitors can easily find small fossils of leafs and insects. The most interesting findings from the Bela Stena formation, made by Petnica's students, are the remains of birds that can no longer be found in this area (pelicans) and of leafs of cinnamon and pine trees, dated from the Miocene.

In their short illustrated guide to Bela Stena, professor Djordje Mihajlovi} from the Faculty of Geology and Mining from Belgrade, and Radisav Golubovi} from the Petnica Science Center, describe end explain the geological structure and evolution of the Bela Stena formation.