seti@home:
kako uhvatiti vanzemaljce

Da li je naša civilizacija sposobna da ostvari Kontakt? Bez sumnje jeste, ali sposobnost nije sama po sebi dovoljna. Šanse za uspeh su nam jako male i zbog toga je dobar deo posla potrebno odraditi na mobu. Doduše, SETI moba izgleda nešto drugačije nego kada se okopava kukuruz.
1979 godine Karl Sagan, Brus Marej i Luis Fridman su osnovali "The Planetary Society", fondaciju koja za cilj ima finansiranje potrage za vanzemaljskim civilizacijama. Iste godine na Berkliju počinje i projekat SERENDIP (The Search for Extraterrestrial Radio from Nearby Developed Populations). Ideja je da se stalno snima radio-nebo iznad naše planete i da se ti podaci kontinuirano obrađuju. Korišćeni su postojeći radio-teleskopi a kasnijim smanjenjem budžeta glavninu posla preuzima u svetu najveći stacionarni (nepokretni) radio-teleskop u Aresibu u Portoriku. Naravno, sedamdesetih godina ovo je bio SF. Danas je malo drugačije. Godine 1999 ekipa sa Berklija, na čelu sa Danom Verthajmerom, otpočinje projekat SETI@home.
Radio-teleskop u Aresibu je u stanju da, bez obzira na to šta mu je u tom trenutku primarni zadatak, uvek u pozadini snima i radio signale na frekvenciji od 1420 MHz. Postoje razlozi zašto smatramo da je baš ova frekvencija naročito pogodna za pan-galaktičku komunikaciju, ali o tome nekom drugom prilikom (a koga baš kopka da sazna nek skokne na http://www.setiathome.ssl.berkeley.edu/. Dakle, radio prijemnik sa džinovskom antenom u Aresibu svakodnevno snima 35 gigabajta "radio programa". To je taman toliko podataka da ih ne bi obradili u realnom vremenu ni svi super-računari na Zemlji. Ključ za rešenje problema leži u fenomenu koga zovemo - Internet. Ekipa sa Berklija je napravila screen saver koji obradjuje podatke iz Aresiba. Kad se računar "nakači" na Internet, on dovuče sirove podatke, obrađuje ih dvatri dana i rezultate šalje, prvom sledećom prilikom na Berkli.

Ovaj screen saver je svima dostupan i ko god ne zna šta bi njegov računar pametno radio kad ne radi ama baš ništa osim što badava troši struju, može da instalira ovo programče i da se priključi traganju za ET civilizacijama. Za godinu i po, koliko postoji SETI@home, na projekat se "primilo" oko dva i po miliona ljudi, tačnije korisnika računara. Za to vreme je obrađen veliki deo neba viđenog nad Aresibom. Ukupno utrošeno procesorsko vreme se više ne meri časovima ili danima. U pitanju je 500 000 godina CPU vremena. Urađeno je oko 5.4E20 FP operacija, i obrađeno oko 240 miliona paketa, a prosečno vreme obrade paketa je oko 17 sati. Čudovišno veliki posao. Još uvek nema ničeg spektakularnog, ali niko nije ni očekivao da ćemo uspeti tako lako. Potraga je tek počela. Što se nagrade za uspešan lov tiče, pravila su prosta. Ništa nije obećano, te osim svetske slave i eventualno pola Nobela, uspešni lovac drugo šta nek neočekuje.

Kako se projekat odvijao, pokazao se jako korisnim u masi drugih oblasti bilo kao izvor podataka bilo kao izvor ideja. Berkli momci nisu bili lenji, niti su skrivali podatke dobijene od klijenata. Na njihovom web sajtu u delu namenjenom statistici se može naići na masu jako interesantnih podataka koji sami za sebe predstavljaju divan i dinamičan resurs za istrživanja. Ovde nećemo komentarisati i nabrajati čega sve tamo ima. Ko voli nek izvoli.
Pomenućemo nešto drugo, nastalo kao posledica učešća u projektu. Društvo sa sajta http://www.burgernet.de/ je došlo na sledeću ideju. Puštajući SETI pakete na različitim platformama, uočili su da se i vremena obrade tih paketa razlikuju (baš čudno?!). Onda su odabrali jedan paket, proglasili ga za standardni i obrađivali ga na računarima sa različitim hardverom i/ili OS-om. Rezultati su bili zapanjujući, pa su rešili da svoj "standardni" paket ponude i ostalima sa Mreže da ga obrade i vrate im rezultate. Sada postoji baza od preko hiljadu stavki. Svaka stavka sadrži vreme obrade paketa i opis hardvera i OS-a. Interesuje vas dal' je bolja Abit ili SOYO ploča? Ili koliko računar brže radi ako se overklokuje? Da li se, brzine radi, isplati preći na ME sa SE? Ili ...

Iako obrada SETI paketa nije baš najbolja mera sange i upotrebljivosti računara, nije ni toliko loša. Karakteristike te obrade su da je numerički jako intenzivna, da zahteva memorijske resurse (oko 13 MB), da stalno čita i piše po disku, malo ili skoro ništa radi sa grafikom. Iz silne mase dobijenih podataka, evo kratkog izvoda kao primer:

Podatak u tabeli je vreme obrade paketa u minutima/deklarisana frekvencija procesora u MHz. Vidi se da se bolji rezultat postigne kad se na Asus ploči Celeron za 300 digne na 450 nego kad se 366-ica digne na 550.
Ili. Ako je u pitanju ista hardverska platfoma, vremena su uvek manja ako je OS Linux a ne Win* (Iznenadjeni ste ?!). Može se takođe videti ...
Nema potrebe dalje analizirati. Pred vama je lep izazov. "Skinite" SETI klijent, neki paket, i počnite da eksperimentišete. Vrlo lako, i ne baš brzo, ćete doći do kriterijuma za pravljenje računara uz poštovanje odnosa cena/performanse koji vam odgovara. Kad sve to proširite i/ili uporedite sa rezultatima drugih "standardnih" benčmark testova, eto za rezultat sjajnog rada.
Ovo je bio samo primer kako jedna ideja, malo nalik na SF, može imati niz pozitivnih i upotrebljivih implikacija. I zato, ako vam padne na pamet da jurite marsovce, malko je kasno, sem ako vam je metod originalan, nego iskoristite sve ono što proizilazi iz jednog takvog projekta. Uživajte i pustite mašti na volju.

Geolozi su nastavili sa ranije započetim projektima u vezi uticaja atmosferskih padavina na karbonatne stene i kvalitet voda u karstu. Kroz projekat "Praćenje uticaja kiselih kiša na kvalitet podzemnih i površinskih voda Lelićkog karsta" merene su padavine i njihov sastav na četiri kišo-merne stanice (tri u okolini Valjeva i jedna u Kraljevu). Praćene su i promene fizičkih i hemijskih parametara na vrelu reke Banje kod Petničke pećine i na prokapnim vodama u kanalima pećine.
Biolozi su nastavili sa istraživanjima živog sveta u pojedinim delovima sliva reke Kolubare sa posebnim naglaskom na živi svet voda. Nova oprema i nova organizacija laboratorije pokreću i projekte u oblasti fiziologije biljaka i mikrobiologije.
Hemičari su imali nekoliko zapaženih radova u oblasti metodologije nastave hemije na međunarodnim stručnim skupovima.
Astronomi su organizovali nekoliko kampova posvećenih praćenju i snimanju meteorskih rojeva a rezultate razmenjuju sa kolegama širom sveta.Na stranama 22-25 prikazali smo i neke rezultate posmatranja potpunog pomračenja Sunca kada je Stanica uspešno organizovala dve ekspedicije - u Horgošu i na obali Crnog mora u Bugarskoj.
Na strani 15 dali smo pregled naučnih i stručnih radova koje su profesionalni radnici Stanice objavili i izložili na naučnim skupovima i stručnim časopisima u zemlji i svetu

gde je napisan
"petnički psaltir"?

Petnica izgleda da ima vrlo zanimljivu i dugotrajnu tradiciju školstva i učenosti. Već dugo pažnju istraživača intrigira postojanje Petničkog psaltira, duhovničkog teksta koji se prvi put spominje u posedu manastira Lepavina (blizu Koprivnice), a koji je do poslednjeg rata bio izložen u muzeju Srpske pravoslavne crkve u Zagrebu. U njemu se kaže da ga je pisao (prepisao) "mnogogrešni Nikola dijak", u jesen 1488. godine "u ... Petnici".
Ovaj važan istorijski pomen Petnice pred kraj 15. veka otvorio je brojna važna pitanja, između ostalih da li se na mestu današnje crkve Uspenja Bogorodice tokom srednjeg veka nalazio seoski manastir. Brojni su pokušaji savremenih istoričara da istraže ovaj problem, ali praktično svi naglašavaju da verovatno postojanje manastira može biti provereno samo arheološkim istraživanjima.
Jedna od početnih dilema vezana je za sam termin dijak, koji u srednjevekovnoj Srbiji najpre označava pisara i to na dvoru, a zatim i manastirskog "dijaka", tj. đaka, kako bismo to danas rekli. Njihov posao najčešće se upravo odnosio na prepisivanje crkvenih i duhovnih dokumenata. Drugo, da li je u pitanju valjevska Petnica, ili ona kod Čačka?
Leta 2000 rešili smo da ovo pitanje ozbiljno proučimo. Bio je to jedan od najzahtevnijih radova na seminaru arheologije, koga su realizovali Radivoje Arsić i Ratomir Milikić, studenti arheologije i istorije i mlađi saradnici ISP. Oni su krenuli sasvim ispravno - od izvora koji eventualno spominju manastir u Petnici u ranijim vekovima. Ubrzo su pronašli do sada nepoznati rukopis Ljube Pavlovića, u kome on opisuje 1926. godine još vidljive ostatke ruše-vina konaka, kao i kamene ograde oko crkve. Kako se ne radi o savremenim temeljima, bio je to pouzdan znak da lokalne legende o seoskom manastiru u Petnici nisu bez osnova. Zatim, detaljnom prospekcijom, čak i bez sistematskog iskopavanja, otkriven je čitav niz svedočanstava. Najpre, nadgrobne ploče ktitora crkve Jevte Jevtića koga spominje LJ. Pavlović, a zatim i drugi arheološki ubedljiviji tragovi.
Kako smo još iskopavanjima u Petničkoj pećini 1998. godine (vidi prethodni broj almanaha) otkrili veoma zanimljivo arheološko svedočanstvo o zbegu stanovništva datovanog u XV vek - vreme nakon pada Despotovine, moguće je da se i propast tadašnjeg manastira može vezati za kasnije turske vojne odmazde.
Konačno, obuhvatna arheološka iskopavanja u porti današnje crkve, pa i na platou iza oltarske apside, sasvim sigurno će otkriti materijalne ostatke ovog istorijski skoro nezabeleženog manastira. Ali, ono što je nama u Stanici najvažnije, Nikola đak bio je jedan od verovatno najdrevnijih polaznika jesenjih seminara u Petnici, tačno 500 godina pre prvog jesenjeg seminara arheologije...

vredni psiholozi

U poslednje dve godine, rukovodilac programa psihologije Biljana Branković obavila je više istraživanja i učestvovala u nekoliko projekata u saradnji sa drugim ustanovama, a oblasti su bile raznorodne: amoralnost, seksualno zlostavljanje, participacija adolescenata, dečji koncept sopstvenih prava, stavovi sredjoškolaca prema sistemu obrazovanja i zdravstva, strategije prevladavanja stresa u ratnoj situaciji....
Izvršeno je obimno istraživanje participacije adolescenata u porodici i školi, koje je predstavljalo zajednički projekat Jugoslovenskog centra za prava deteta, Istraživačke stanice Petnica i fonda Save the Children. Radi potpunijeg sagledavanja problematike participacije u porodici, utvrđene su relacije između porodičnih odnosa i samovrednovanja kod adolescenata, a konstruisana je skala za ispitivanje uvažavanja autonomije adolescenta u porodici (Branković, 1999.), za koju se pokazalo da ima odlične metrijske karakteristike, kao i neki drugi upitnici i instrumenti. Istraživanje je izvršeno na ukupnom uzorku od 835 srednjoškolaca iz desetak gradova u Srbiji i Crnoj Gori. Rezultati su prezentovani na nekim stručnim skupovima i objavljeni u monografiji "Participacija mladih pod lupom", u izdanju Jugoslovenskog centra za prava deteta, uz finansijsku pomoć fonda Save the children (Britanija) i Redd Barna (Norveška). Takođe su objavljeni i nalazi istraživanja sa sličnom temom (dečja percepcija sopstvenih prava i ljudskih prava uopšte), koje je predstavljalo replikaciju prve domaće empirijske studije dečjih prava (Branković i Vlaisavljević, 1990), a obuhvatilo je 602 osnovca iz 18 gradova Jugoslavije.
Prezentovani su rezultati istraživanja seksualnog zlostavljanja izvršenog na velikom uzorku (N=1001) srednjoškolaca, koji se može smatrati reprezentativnim za Jugoslaviju. Istraživanje, prvo takve vrste kod nas, nastavljeno i prošireno i u 2000. godini. Ispitana je upoznatost ispitanika sa slučajevima seksualnog zlostavljanja u njihovoj neposrednoj okolini (operacionalno je bilo definisano 14 oblika). Cilj je bio da se izvrši empirijska klasifikacija opisanih slučajeva, da bi se proverilo da li su različiti oblici seksualne zloupotrebe povezani sa određenim varijablama. Rezultati su zabrinjavajući i nedvosmisleno ukazuju na potrebu za širom socijalnom i medijskom akcijom.
Neka istraživanja posvećena su proveri skala amoralnosti mr Borislava Radovića. Skale su fokusirane na one modalitete amoralnosti koji su relevantni za amoralno ponašanje u realnim životnim situacijama i njihova validnost jasno je potvrđena na kriminalnim grupama. U ovdašnjim istraživanjima se pošlo od pretpostavke da skale amoralnosti treba "pustiti iz zatvora" (danas bismo mogli slobodno pretpostaviti da amoralaca ima više izvan zatvorskih zidova nego u njima!), pa je velika pažnja posvećena proveri ovih skala na nekriminalnim grupama. Zasad je prezentovan samo mali deo dobijenih rezultata (naročito su zanimljivi oni koji se odnose na vezu između rezultata na skalama i različitih kriterijuma amoralnog ponašanja).
Tokom rata, Dr Goran Opačić, Biljana Branković, mr Goran Knežević i Dr Danka Savić pokrenuli su ispitivanje bazičnih mehanizama prevladavanja stresa izazvanog ratom. Procenjeno je da postojeće skale nisu primenljive u ovoj specifičnoj katastrofičnoj situaciji, pa je konstruisana nova. Skala je tokom rata primenjena na uzorku od stotinak studenata, uporedo sa inventarom ličnosti NEO-PI-R i drugim instrumentima, sa ciljem da se utvrde veze između bazičnih faktora ličnosti i mehanizama prevladavanja stresa u ratnoj situaciji. Novu skalu su, oko dve nedelje nakon završetka rata, polaznici Petnice primenili na bliskim osobama iz svoje okoline (429 ispitanika). Identifikovano je više bazičnih mehanizama prevladavanja stresa, a pokazalo se da je konstruisan dobar instrument primenljiv u različitim katastrofičnim situacijama (iskreno se nadamo da neće biti potrebe za njegovom primenom).
Izvedeno je i istraživanje stavova srednjoškolaca prema sistemu obrazovanja i zdravstva; planirano kao dopuna godišnjeg izveštaja UNICEF-a o stanju dece i žena u FRJ. Koordinator projekta bila je Prof. Dr Mirjana Pešić. Konstruisani su obimni instrumenti i primenjeni na ukupnom uzorku od 910 učenika. Cilj je bio da se utvrde iskustva i mišljenja srednjoškolaca o dostupnosti i kvalitetu zdravstvene zaštite, uključujući i prevenciju i zdravstveno prosvećivanje, stavovi o obrazovnoj ponudi, mogućnostima za obrazovanje i razvoj, kao i ostvarenosti sopstvenih prava. Rezultati su objavljeni ove godine. Oni predstavljaju zanimljivo svedočanstvo o vremenu koje još ne možemo nazvati "prošlim" (uskoro ćemo zažaliti što nema više podataka o tome šta se dešavalo u glavama ljudi u proteklih desetak godina...).

paleolit šalitrene pećine

Petnički Arheolozi su leta 2000. godine učestvovali u sistemstskim istraživanjima Šalitrene pećine kod Mionice. Ovaj već dobro poznati praistorijski lokalitet u kanjonu reke Ribnice istražujemo zajedno sa Zavodom za zaštitu istorijskih spomenika iz Valjeva još od ranih 80-tih godina, a ovogodišnja kampanja izvedena je pod rukovodstvom Željka Ježa i uz pomoć Predraga Petrovića iz Paštrića.
Mislili smo da nam je ovo mesto u podnožju Maljena arheološki dobro poznato, kada smo odlučili da nastavimo radove u levom pećinskom kanalu. Glavna ambicija bila nam je da jasno definišemo vertikalnu stratigrafiju, jer su još ranije tu utvrđeni slojevi iz vremena gornjeg paleolita i ranoneolitske starčevačke kulture.
Ljuba Pavlović još početkom veka piše da su Šalitrenu pećinu tako krstili srpski ustanici protiv Turaka, koji su dolazili da kopaju šalitru -- rezultat svakodnevnog nesebičnog truda domaćina pećine - slepih miševa. Ustanici su šalitru koristili za proizvodnju baruta. Mada se i dandanas može lako primetiti veliki broj rupa i depresija u pećini, navedeni podatak nije lako potvrditi. Ali, upravo takvo iznenađenje nas je sačekalo, tek što smo počeli da kopamo: otkrili smo baš jednu od jama koju su ustanici iskopali. U njoj je, pored gvozdenih alatki, turskih lulica i gleđosanih lonaca, pronađen i bronzani novčić austrougarske carice Marije Terezije! Na njemu je označena i godina kovanja - 1780, dakle zaista iz vremena neposredno pred Prvi srpski ustanak...
Drugo iznenađenje usledilo je samo dan kasnije: naredni sloj otkrio je i kratkotrajno stanište iz ranog bronzanog doba, vremena iz koga u valjevskom kraju ima malo tragova. U pitanju je mali logor od koga nam je preostalo "smeće": polomljene šolje, zdele i različiti alati. Ljudi koji su tu boravili pre više od 4500 godina pristigli su s one strane Save iz podalekog severa.
Samo nekoliko centimetara naniže i - dosta starije doba, rani neolit i sezonski kamp tzv. Starčevačke kulture. Brojne vešto izrađene i ukrašene posude, uz mnogo koštanog i kamenog alata i oružja svedoče o tome da je Šalitrena pećina bila pribežište tadašnjih lovaca.
Kada smo već pomislili da je kraj iznenađenjima, u žutom glinovitom i tankom sloju iznad kamenog poda pećine naišli smo na čitavu kolekciju sofisticirano obrađenog kremenog alata i oružja. Prema svojim karakteristikama ono pripada vremenu kraja ledenih doba, dakle - pre skoro 10,000 godina! Svi ti predmeti nisu tu bili slučajno, već koncentrisani oko brižljivo izgrađenog vatrišta. Zaista je za divljenje tehničko umeće tadašnjih majstora, koji su kao pod lupom precizno obrađivali kremene alatke ne veće od čiode.
Ni to nije bilo dovoljno. Za poslednju senzaciju postarao se sloj zabrečene gline direktno na steni i u njenim šupljinama. U tim "ostrvcima" otkrili smo dosta starije nalaze kostiju pećinskog medveda i kremenih alatki. Ova oruđa rađena su još drevnijom i drugačijom tehnikom, koja ih najverovatnije opredeljuje u vreme od pre više od 20.000 godina! Vreme lovaca poslednjeg ledenog doba...
Verovatno i najintrigantniji nalaz došao je uz sindrom Hauarda Kartera. (Za neupućene, u pitanju je neobjašnjeno pravilo da se sva najznačajnija otkrića na arheološkim terenima dešavaju poslednjeg dana iskopavanja.) U pitanju je nalaz oruđa od kosti krupnog sisara, koje je bilo napravljeno tehnikom primenjivanom isključivo za izradu kamenih alatki, dakle - okresivanjem!
Na kraju, ostaje nam snažan utisak da je Šalitrena pećina predstavljala neku vrstu vremenskog hotela, jer u nepunih metar debljine kulturnog sloja stoji više od šest "spratova" povremenog boravišta namernika koji se nikada nisu mogli upoznati. Nisu, jer one smeštene u prizemlju do potkrovlja deli - više od 200 vekova!

petnica in science

in touch with real science

Parallel to its educational programs, Petnica Science Center is engaged in many research projects in various fields. This kind of "research fitness" helps the staff to transfer not just facts and explanations, but the real experience to inquisitive students.

Petnica's Department of Computer Science joined the huge international project that searches for extraterrestrial intelligence -- SETI. A few years ago, the SETI project team recognized the power of the Internet to offer a possible solution to the challenging problem of analyzing the huge amount of data collected continually from the world's biggest radio-telescope in Arecibo, Puerto Rico. Our computer people discovered the dual function of this project -- not just to help in "number crunching", but to test local computer power and to demonstrate to students the variations in characteristics of computer processor units. Among the many institutions from over 200 countries that are engaged in this project, Petnica ranks among the top 1%.

We believe that Petnica has an interesting and lasting tradition in education. For a long time researchers have been involved in the intrigues of deciphering the origin of the Petnica Psalter (Book of Psalms). The surviving text fragments show that it was written (e.g. copied) by "sinful deacon Nicolas in the autumn of 1488 in Petnica".
This significant mention of Petnica, in the end of 15th century, opened up many interesting questions concerning the existence of a monastery on the location of today's village church right next door to the PSC. Many contemporary historians have tried to solve this problem, but they all emphasize that the answer could be resolved only through archaeological exploration.
In this summer, it was decided to seriously examine these questions. The students working on the project started from the written sources. They uncovered an unknown manuscript which described the ruins of an abbey and a stone wall around the church - ruins that were visible as late as 1926.
It now seemed that local legends about ancient village monastery had their basis in fact. As a result, subsequent detailed prospecting uncovered further evidence -- a gravestone belonged to the founder of the Petnica church (see picture). Ultimately, systematic archeological excavations in the courtyard of today's church will give a definite answer regarding monastery. What ever the case may be, Nicolas the Deacon was probably one of the very first Petnica students. His book of Psalms appeared exactly 500 years before the first PSC archaeology seminar

The head of Petnica's Psychology Department, in collaboration with her colleagues, performed a host of research projects on several socially relevant topics including sexual abuse, relations between self-concept and family interaction, amorality, participation rights at school and home, students' attitudes toward the school system, students' coping strategies during the war and children's perception of their rights. Each study involved from 500 to 1000 participants. In most cases the samples were nationally representative. The results have been published in one book and several journals.

The study on abuse was the first such study in Yugoslavia that specifically addressed the issue of culturally-specific "patterns" of sexual violence against adolescents. The results implied "social invisibility" of sexual abuse, maybe even implicit social acceptance. The study on self-concept involved average high-school students and added to the existing data concerning previous attendants. It confirmed that giftedness might "reverse" the pattern of gender differences obtained for nongifted students. The research project on students' attitudes toward the educational and health care system was aimed to accompany the annual UNICEF report on the situation of women and children in Yugoslavia, while the study on participation provided the first comprehensive analysis of that problem. These two, as well as other studies that covered socially relevant phenomena, revealed intriguing results. Many findings indicated the deteriorating impact of political circumstances and the global social crisis on the development of youth in our country. The data might contribute to a serious analysis (that is yet to be performed) concerning the "psychological damage" our young people have suffered within the last 10-12 years.

In August 2000 our Archaeologists took part in sensitive excavations of the Šalitrena Cave near Mionica (W. Serbia). Underneath traces of medieval activities (saltpeter mining), were found material from the Bronze Age (circa 2,500 year B.C.) together with traces from early Neolithic Age (Starčevo culture) consisting of many bone and stone tools that indicate that the cave had served as a shelter for ancient hunters. Very interesting findings have been uncovered in the thin clay layer just above the stone floor, including a collection of sophistically manufactured stone tools and arms concentrated around the fireplace that can be dated up to 10,000 years ago, at the end of the Ice Age. Moreover, in small holes in the limestone floor archaeologists have discovered a piece of a cave bear bone and stone tools from the deeper past -- about 20,000 years B.C. The most interesting finding came at the last day of the excavations: a tool made from the bone of a big mammal using a chipping technique typical for the making of stone tools -- a technique much older than the uncovered specimen.

The young teaching staff has been very active having published 29 scientific papers published in the last 18 months.

OBJAVLJENI NAUČNI I STRUČNI RADOVI RADNIKA STANICE

Bogdanović, N., Verbić, S. (1999). Student Research Project as the Best Approach to Education of Gifted Students, Sci.Education for 21st Century. June 1999. Szeged, Hungary.
Bogdanović, N. (1999). Distance Education in War Condition. Physics Workshop, December 1999. Pataja, Thailand.
Bogdanović, N. (1999). Hands-On Physics Education for Gifted Students. Physics Workshop, December 1999. Pataja, Thailand.
Bogdanović, N. (2000). Hands-on Activities for Gifted Students. GIREP Conference "Physics Teacher Education Beyond 2000". August 2000. Barcelona, Spain.
Branković, B. (1999). Porodični odnosi i samovrednovanje kod adolescenata. U: Pešić, M., Branković, B., Tomanović-Mihajlović, S., Dejanović, V. Participacija mladih pod lupom (str. 147-187). Beograd: Jugoslovenski centar za prava deteta
Branković, B. (1999). Participativna prava mladih iz njihovog ugla. U: Pešić, M., Branković, B., Tomanović-Mihajlović, S., Dejanović, V. Participacija mladih pod lupom (str. 45-79). Beograd: Jugoslovenski centar za prava deteta
Branković, B. (1999). Seksualno zlostavljenje - preliminarna studija. V naučni skup Empirijska istraživanja u psihologiji, 11-12. februar, Beograd, Filozofski fakultet.
Radović, B., Branković, B. (1999). Provera nove skale amoralnosti na nekriminalnim grupama. V naučni skup Empirijska istraživanja u psihologiji, 11-12. februar, Beograd, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu.
Branković, B., Radović, B. (1999). Polne razlike na skalama amoralnosti. V naučni skup Empirijska istraživanja u psihologiji, 11-12. februar, Beograd, Filozofski fakultet.
Pešić, M., Branković, B., Tomanović-Mihajlović, S., Dejanović, V. (1999). Child participation in school and at home. Paper presented at International Forum for Child Welfare - World Forum 1999. Conference, August 30 - September 4, Helsinki, Finland.
Pešić, M., Branković, B., Savović, B., Opačić, G. (2000). Prava deteta u oblasti zdravstvene zaštite i obrazovanja: iskustva i mišljenja mladih. Beograd: UNICEF.
Pešić, M., Branković, B., Savović, B., Opačić, G. (2000). Obrazovni sistem: iskustva, mišljenja i stavovi mladih. Beograd: UNICEF
Branković, B. (2000). Detinjstvo je rastegljiv pojam: dečji koncept sopstvenih prava. YUCPD - godišnjak, 1, 179-202.
Pešić, M., Branković, B., Savović, B., Opačić, G. (2000). Prava deteta u oblasti zdravstvene zaštite i obrazovanja - iskustva i mišljenja mladih. YUCPD - godišnjak, 1.
Manojlović, D., Damjanović, T., Manojlović, S., Golubović, R., Simić, M. (2000). Phosphorus Income into New-formed Lake Accumulations from the Immersed Soil. Second Internat. Conf. of the Chemical Societies of the South-Eastern European Coun-tries on Chemical Sciences for Sustainable Development (ICCS SEEC), June 2000, Greece.
Manojlović, D., Golubović, R., Todorović, M., Krsmanović, V.D., Pfendt, P.A. (2000). Sequential Extraction of Inorganic Phosphor from Different Ecochemical Types of Soil in Inundation Area. 3rd International Conference "Transboundary Pollution". November 2000, Bucharest, Romania.
Janev, S., Toroman, D.(1999). Computers in Education -- pro et contra. International Conference on Science education for 21st Century. June 1999, Szeged, Hungary.
Manojlović, D., Todorović, M., Pfendt, A.P., Savić, S. (2000). Estimation of the Influence of Heavy Metals Emission from Immersed Soil on the Quality of Water in Future Accumulation Lake. ICCS SEEC, June 2000, Greece.
Jevtić, N., Perić, Lj., Golubović, R., Todorović, M., Krsmanović, D.V. (2000). Chemical Education in Petnica Science Center. ICCS SEEC, June 2000, Greece.
Perić, Lj., Jevtić, N. (2000). Student Projects in Chemistry and the Environment Organized by Petnica Science Center in 1990-2000. ICCS SEEC, June 2000, Greece.
Majić, V. (1999). Construction of Real Model of an Alternative Science School. Interna-tional Conference on Science education for 21st Century. June 1999, Szeged, Hungary.
Majić, V. (1999) Students' Science Projects -- a Model of Gifted Education in Science & Technology, World Conference on Gifted and Talented, August 2000, Istanbul, Turkey
Majić, V. (2000). Education in Serbia - Situation Study. Stability Pact for SEE, extended Task Force meeting, March 2000, Graz, Austria.
Majić, V. (2000). Helical Model of Extracurricular Science Education of Gifted Students. ECHA Conference, August 2000, Debrecen, Hungary.
Sabovljević, M. (2000). Ckecklist of Hepatics of the FR Yugoslavia. Lindbergia 25: 37-42.
Sabovljević, M., Stevanović, V. (2000). Buxbaumia aphylla Hedw. new to Montenegro (FR Yugoslavia) and some Notes on its Ecology. Cryptogamie - Bryolohie 21 (1): 1-3.
Sabovljević, M., Stevanović, V. (2000). On Bryophyte Flora of Deliblatska Sands (Serbia, Banat Region). 2nd Balkan Botanical Congress.
Papp, B., Sabovljević, M. (2000). Contribution to the Bryophite Flora of Yugoslavia: Bryoflora of the Region of Petnica (W. Serbia). Book of Abstracts of the Workshop "Bryophite Red Lists - problems and possibilities in Red Listing", Luso, Portugal.
Toroman, D. (2000). Računari u obrazovanju - Petnički model. V Kongres JISA, Jun 2000, H.Novi.