Kada od naziva nekog mesta, ustanove, sporta, zanimanja, muzičkog pravca i sl. želimo da napravimo imenicu koja označava osobu, služimo se mnogobrojnim sufiksima. Na primer, za stanovnike mestâ nalazimo Beograđanin, Nišlija ili Valjevac, za radnike u institucijama opštinar ili institutlija, za sportiste košarkaš, veslač ili teniser, za zanimanja novinar, čistač, buregdžija ili tužilac, za ljubitelje raznih vrsta muzike panker, metalac ili hardkoraš. Kao što vidimo, za svaku grupu imenica možemo koristiti više nastavaka, a s druge strane, jedan nastavak se javlja za različite potrebe. Retko kad su lingvisti ti koji se pitaju koji će sufiks biti upotrebljen kad nam zatreba nova imenica. Obično se u zajednici ustali jedan oblik. Čak i kada se lingvisti pitaju, oni ne mogu mnogo učiniti ukoliko zajednica „misli“ drugačije.
Prošle godine sam bar sto puta ovo objašnjavala (a nadam se da sam i objasnila) svima koji su primetili da su se u vreme Olimpijade paralelno koristili oblici Ganac i Ganjanin, Australac i Australijanac i sl. U prvom slučaju imamo još neprevrelu situaciju sa relativno novom imenicom, a u drugom očajničke trzaje nekog lektora da ispravi nepravdu koja je, po njemu, učinjena odomaćivanjem reči Australijanac.
Istu pojavu ilustruje i dilema da li smo mi petničari ili petničani. Moj utisak je da se u govornoj zajednici uveliko odomaćilo petničar. Ovo i ne čudi, jer je -ar jedan od „najpopularnijih“ sufiksa u srpskom jeziku, posebno eksploatisan za označavanje ljudi koji nešto rade. Govornicima se kao najprirodnije učinilo da ga i ovaj put iskoriste i oni se tom prilikom nisu ni pitali kako su se dosad zvali ljudi koji žive u Petnici (ne mislim na Savana, već na komšiju Sreju, npr.). Štaviše, činjenica da se stanovnici Petnice zovu Petničani (jednina: Petničanin – ovaj sufiks se pretežno koristi za meštane) još više ide u prilog tome da smo drugačijim sufiksom uspeli da razdvojimo dva potrebna značenja – za stanovnika sela i za radnika ili polaznika Istraživačke stanice. I ovu pojavu već nalazimo u jeziku – tako imamo planinar i planinac, Afrikanac i Afrikaner, Srbin i Srbijanac. Nekad se razlika uvodi samo upotrebnom velikog slova – Pražani su ljudi iz Praga, a pražani pripadnici Praškog lingvističkog serkla, a razliku između Dalmatinaca i dalmatinaca svi već znate. Iako je razlika, mogla biti postignuta i samo pravopisnim rešenjem, mislim da je dobro što se ona u ovom slučaju i čuje. Ja sam, dakle, petničarka, Savan je i petničar i Petničanin, a Sreja je Petničanin. Ako mene pitate, mada sam već rekla, uzus je taj koji se više pita.
|
|
[sci-literacy]
call us petnicians
by Dušica Božović
The Serbian language uses many suffixes to derive nouns referring to inhabitants of a town, employees of an institution etc. Each group of nouns uses more than one suffix and the same suffix can occur in different groups of nouns. Thus, it is very difficult to predict the form of the derived noun. It is usually a speech community, not a particular linguist that regulates which form will be accepted.
There was a large discussion among Serbian speakers during last year's World Football Cup concerning what is the standard form of nouns referring to some more or less exotic countries' inhabitants (e. g. Ganac or Ganjanin for a Ghanian). There are also occasional discussions on which noun referring to a PSC's employee or student – petničanin or petničar – is more acceptable. The first one (written with a capital letter, though) has already been used to refer to Petnica village inhabitants, the other one is more wide-spread among the people in question. It is therefore an advantage, not a problem, that we can make a semantic difference using different suffixes for different group of people from Petnica, a noun that is used to name the village and the science centre.
On the other hand, it is possible to plan the form of English words referring to these two referents, as we cannot expect the Anglophone speech community to make an agreement about them or even use them at all. In that case, we propose Petnician for a person from PSC and Petnican for a person from the village. It is important to emphasize that names of such small places’ inhabitants are not so commonly derived in English, so the other possibility is to simply use a loan word Petničar/Petnichar n
|