Petnički hemijski seminari prvi put su krenuli 1984. godine, tako da je Hemija uz arheologiju program sa najdužom tradicijom u Stanici. U okviru ovog programa tada su organizovane zimske i letnje škole i seminari stručne pripreme učesnika Omladinskih istraživačkih akcija. Osnovna karakteristika tog perioda je da su projekti polaznika bili grupni.
Početkom devedesetih godina, sa povećanjem laboratorijskih kapaciteta IS Petnica, prelazi se sa grupnih na individualne projekte učenika. Od tada je na programu hemije održano više od 250 seminara, za više od 2000 polaznika.
Cilj seminara hemije je podsticanje samostalnog rada i osavremenjivanje znanja polaznika elementima tragalačkog i istraživačkog, kao i njihovo uvođenje u osnovne metode naučnog rada.
Program hemije u IS Petnica se realizuje kroz godišnje cikluse seminara i kurseva, koji obuhvataju zimske, prolećne, letnje i jesenje seminare.
Zimski seminari za polaznike koji prvi put pohađaju program Hemije razlikuju se u zavisnosti od uzrasta polaznika i stepena njihovog predznanja. Ovde polaznici stiču mahom teoretska znanja iz različitih oblasti hemije.
Učenici prvog razreda slušaju predavanja iz opšte i neorganske hemije (Hemijska veza, Rastvori, rastvorljivost i načini izražavanja koncentracije, Teorije kiselina i baza, Oksidi i soli, Hidroliza, Proizvod rastvorljivosti, Koligativne osobine rastvora, pH, Puferi, Kapacitet pufera...).
Za učenike drugog i trećeg razreda predavanja su pretežno iz analitičke i fizičke hemije (npr. Struktura atoma – Kako se došlo do današnjih saznanja o strukturi atoma, Atomski i molekulski spektri, Hemijska veza, Neorganski molekuli i veze, Oksidi i soli, Teorije kiselina i baza, Organski molekuli i veze, Biomolekuli).
Polaznici koji su više godina učesnici petničkih programa hemije na zimskom seminaru slušaju predavanja iz raznih oblasti hemije (IC spektroskopija, Masena spektroskopija, NMR, Rešavanje spektara organskih jedinjenja, Strukturne instrumentalne metode, Zeoliti i njihova primena, Reciklaža polimernih materijala, Primena nadkritičnog ugljendioksida, Hidrogelovi i kontrolisano otpuštanje aktivnih supstanci, Biodegradabilni polimeri, Bioinženjerstvo tkiva, Potenciometrijske i volumetrijske metode i njihova primena u razvoju bio/nano senzora, Biokataliza u nevodenim sistemima, Osnovni principi elektroforeze/ Kapilarna elektroforeza....).
Prolećni seminar namenjen je metodološkoj pripremi polaznika za izradu njihovih samostalnih projekata, planiranju eksperimenata (pretražuju literaturu, rade preliminarna istraživanja), a slušaju i predavanja iz različitih oblasti hemije.
Tokom leta, u okviru različitih kampova i kurseva polaznici savladaju metodologiju istraživanja kroz samostalni rad na konkretnim problemima (ogledi, eksperimenti, terenska istraživanja).
Za učenike koji su I i II razred srednjih škola organizuju se kursevi, a polaznici kroz pripremljen set eksperimentalnih vežbi ovladavaju osnovnim tehnikama rada u laboratoriji. Polaznici slušaju predavanja iz analitičke hemije, instrumentalnih metoda hemijske analize i obrade eksperimentalno dobijenih rezultata. Praktični rad na seminaru sastoji se iz individualnih i grupnih vežbi iz kvalitativne, kvantitativne i instrumentalne hemijske analize. Posebna pažnja se poklanja bezbednosti u laboratorijskom radu, najčešćim greškama i organizaciji rada u laboratoriji.
Polaznici III i IV razreda samostalno realizuju svoje projekte. Tokom seminara polaznicima su na raspolaganju laboratorijske prostorije, neophodan pribor i instrumenti. Oni sami organizuju svoja istrazivanja, kreiraju dinamiku rada i, uz pomoć stručnih saradnika i studenata saradnika ISP, izvode eksperimente. Takođe, polaznici su dužni da tokom seminara napišu izveštaj o realizaciji svog istraživačkog projekta sa svim formalnim elementima koje izveštaj mora sadržati.

morate biti otporni ne samo na kiseline i
baze, oštre mirise i plamen, već i na
zamorno kopanje po literaturi i pisanje

Cilj istraživačkih aktivnosti polaznika nije neki određeni naučni rezultat ili epohalno otkriće, već da ovladaju metodologijom istraživačkog rada od zamisli i formulacije projekta, preko njegove pripreme i realizacije, pa do formulacije i predstavljanja rezultata.
Jesenji seminari su teorijski, a teme se biraju uzimajući u obzir i zainteresovanost polaznika za različite oblasti hemije. Neke od tema realizovanih poslednjih godina su: Uvod u hemiju kompleksnih jedinjenja, Nomenklatura kompleksnih jedinjenja, Struktura kompleksnih jedinjenja, Teorija valentne veze, Teorija ligandnog polja, Reakcije supstitucije liganada, Izomerija kompleksnih jedinjenja, Boja kompleksnih jedinjenja, Primena kompleksnih jedinjenja, Konduktometrija, Potenciometrija, Biosenzori, Elektroliza, Voltametrija, Polarografija, Elektronski efekti u organskim molekulima, Osnovi stereohemije, Osnovni tipovi organskih reakcija, Primena modernih spektroskopskih metoda za određivanje strukture molekula, Različite specifične metode organskih sinteza, Principi organskih sinteza itd.
U okviru jesenjeg seminara stariji polaznici pripremaju svoje projekte za Konferenciju istraživačkih radova polaznika ISP „Korak u nauku“.
Realizacija seminara se odvija pod nadzorom Programske komisije za hemiju IS Petnica. U neposrednoj realizaciji seminara učestvuju stručni saradnici sa univerziteta i instituta u Srbiji i studenti saradnici – studenti koji su kao srednjoškolci prošli kroz više ciklusa na programu hemije u ISP.


Odgovorne za sve gore navedeno su rukovoditeljke programa Buba i Nina

[training programs in petnica - chemistry]

playing with molecules

The first educational activities at Department of Chemistry started in 1984 so the Chemistry is one of the programs with the longest tradition at the Petnica Science Centre (PSC). In these times different kinds of extracurricular courses and preparative seminars for secondary school students have been prepared. The common feature of this period was students’ group reserach projects mostly focused on environmental issues.
In early 1990s, with the expansion of laboratory facilities, the focus was shifted from group projects to individual or small-team research projects. Since then, the Department of Chemistry has completed more than 250 courses for over 5000 participants. The courses at the Department of Chemistry are designed to encourage individual work and to familiarize students with elements of the research process and basic experimental methods. Educational activities are conducted by the professionals from many different universities and scientific institutions as well as by the student assistants (former participants who became successfull university students).
Like many other programs in the Petnica Center, Chemistry Program is organized through annual cycles of courses and camps that include winter, spring and fall courses and summer camps. During winter courses participants acquire theoretical knowledge from different chemical disciplines. Winter courses for participants who come to the Petnica for the first time differ depending on their age and level of their previous knowledge. Students of the first grade of secondary school (the youngest ones – age of 15 or 16) have opportunity to attend lectures in General and Inorganic Chemistry. Elder students of 2nd and 3rd grade attend lectures in Analytical and Physical chemistry. Lectures in mixed areas of Chemistry are given to those participants who had attended earlier educational cycles in Petnica.
Spring course is designed to train students in basic techniques and methods of experimental work as well as in working with scientific literature and information resources, data processing, etc. During summer camps participants are trained in research methodology through the individual work (projects, planned experiments, field research, etc). Students of 1st and 2nd grade of secondary school are trained in basic laboratory techniques through prepared set of individual and group experiments in qualitative, quantitative and instrumental chemical analysis. Also, they attend lectures in analytical chemistry, instrumental chemical analysis and experimental data processing. Special attention is given to the laboratory safety practice, the most common methodological mistakes and organization of laboratory work.
Students of 3rd and 4th grade conduct their individual science projects. All the laboratory facilities and equipment are directly available for participants. Participants are free to individually organize their time scedule and conduct experiments with help of professional associates and student assistants. Before the end of the camp, all participants are required to submit written report on their research.
Participants’ research activities are not aimed to the specific scientific result or discovery; they are aimed to gain the insight into the research methodology, from the very first idea about some problem, through preparation and realization of the project, to the processing and presentation of results.
During fall courses students get chance to upgrade their knowledge in wide variety of chemical disciplines (depending on their interests) through the theoretical lectures and discussions. Also, during fall courses participants finalize their project for the Petnica Annual Students’ Conference.