Vigor Majić o trendovima razvoja školstva

Obrazovanje će, u globalu, imati kontinuiran eksponencijalni razvoj pod neposrednim uticajem tri faktora: (1) dinamičnih promena u naučnim i tehnološkim znanjima, što zahteva stalne promene i povećanje intenziteta redovnog obrazovanja, (2) sve bržih promena u svetskoj privredi i ekonomiji koje će zahtevati fleksibilan, efikasan i lako dostupan sistem prekvalifikacija, usavršavanja, inoviranja znanja i sl. i (3) dramatičnih kulturnih promena iz ugla pojedinca i, pre svega, mlade generacije (tehnološko-komunikacioni uticaj na proces socijalizacije, promene u strukturi, funkciji i dinamici porodice, globalizacija kulturne i informacione ponude).

Škola će trpeti krupne promene pod uticajem svih ovih faktora ali naročito zbog promena u tehnologiji medija. Enormno povećavanje lično dostupnih informacija kod kuće (satelitska televizija, Internet, kućni računari) nateraće školu da prepusti krupne segmente nastave samostalnom radu u kući.
Škola će, ipak, zadržati nekoliko važnih funkcija:
SOCIJALIZACIJA dece kroz rad u grupi, specijalistički
NADZOR i korektivna funkcija u obrazovanju mladih, debatni i
PROBLEMSKI RAD gde se razvija sposobnost fleksibilnog rešavanja problema,
USMERAVANJE interesovanja ka društveno preferiranim,
IZGRADNJA ODNOSA prema autoritetima i sl.

Većina ovih funkcija bila je skrivena u postojećem modelu škole, zamaskirana procesom neposrednog obrazovanja (transfera i provere usvojenog znanja). U prvih par decenija XXI veka nastava u školama će se tehnički obogatiti multimedijima specijalno dizajniranim za grupni rad (nastavni čas kao doživljaj dok će proces nastave doživeti krupne promene u pravcu povećanja debatnih aktivnosti, izleta, radnih sadržaja (fizički i proizvodni rad, društveno-humanitarne akcije, kreativni poduhvati), razmene pojedinaca i grupa učenika (promena sredine i grupe, upoznavanje drugih kultura, jezika, nacija). Izvesno je da će kultura globalnih digitalnih medija preneti najveći deo procesa usvajanja znanja sa škole na kuću gde će pojedinac imati pristup dovoljno velikom informacionom prostoru.

U tom svetlu, domaća obrazovna politika neće moći izbeći preuzimanje jednog određenog broja prioriteta i ciljeva. Najvažnija funkcija će sigurno biti uključivanje u globalnu podelu rada i težnja za postizanjem što boljih pozicija u njoj. Integrisanjem i proširivanjem Evropske Zajednice kao i intenziviranjem privrednih veza sa Azijom i Pacifikom, u Evropi će se nastaviti procesi specifične podele rada. Kao pridruženi a zatim i integralni deo EZ, Srbija (Jugoslavija) će nužno morati definisati svoj ekonomski profil. Neosporan interes ove zemlje je da u tome ne ostane sirovinska baza i izvor jeftine radne snage, već da se domogne kvalitetnijih pozicija sa naglaskom na sferu visoko-specijalizovane proizvodnje (hrana i biotehnologije, softver) i visokoprofitnih usluga (trgovina sa istokom Evrope i Bliskim Istokom, ugostiteljstvo, saobraćaj, intelektualne usluge).

Osnovni uslov za dostizanje željenih pozicija bitno različitih od današnjih prioriteta (primarna poljoprivreda i industrija, nerealne ambicije u niskoprofitnom turizmu) jeste beskompromisno kadrovsko prestruktuiranje kroz promene u obrazovanju radi stvaranja kritične mase adekvatno obrazovanih stručnjaka.

Da bi se mogao uključiti u globalno društvo visokih tehnoloških i komunikacionih zahteva, svaki dvadesetogodišnjak će morati da zna pet osnovnih stvari:
(1) engleski jezik - savršeno da čita, dobro da govori i solidno da piše,
(2) da koristi računar i njime dostupne informacione i komunikacione usluge,
(3) da lako i uspešno komunicira sa drugim osobama uključujući starije osobe i osobe koje pripadaju drugim kulturama i jezicima
(4) da vozi kola i
(5) da se aktivno brine o svome zdravlju.

Imajući to u vidu, kao i druge zahteve života u razvijenoj Evropi i potrebe intenziviranja društvenog razvoja Srbije, možemo postaviti nekoliko osnovnih ciljeva promena u domaćim obrazovnim programima koji ujedno određuju i strateške pravce razvoja obrazovanja:
(1) Savladavanje tehnoloških i drugih znanja neophodnih za aktivno uključivanje u život i ekonomiju razvijene Evrope: komunikacione i multimedijske tehnologije, tehnologije pristupa, pretrage i rukovanja znanjem i informacijama, solidno poznavanje istorije, geografije, pravnog i ekonomskog sistema Evrope i sveta, poznavanje evropskih i svetskih jezika.
(2) Formiranje kod mladih potreba i sposobnosti za samoobrazovanje i kontinuirano obrazovanje, za otvorenu komunikaciju, za tolerantnu razmenu i kritičku analizu mišljenja, za normalan život u multikulturnoj, multietničkoj i multijezičnoj zajednici. To podrazumeva i saniranje psihološko-kulturnih posledica lokalnih ratova kako bi se omogućila neopterećena komunikacija i saradnja među ljudima i organizacijama na ovom prostoru.
(3) Formiranje psihički i fizički zdrave ličnosti sposobne za samostalno delovanje ali i rad u timu, za uspostavljanje kvalitetnih odnosa sa drugima, za sagledavanje i rešavanje problema sopstvenog emotivnog razvoja, za zrelu procenu sopstvenih fizičkih, psiholoških i socijalnih mogućnosti i potreba, za vođenje računa o svome zdravlju, fizičkom izgledu i sposobnostima.
(4) Osposobljavanje škole da se uklopi u savremene evropske obrazovne tokove kroz intenzivnu saradnju između škola i nastavnika, standardizaciju formalnog obrazovanja i diploma, razmenu nastavnika i učenika (studenata), povezivanje škola u komunikacione mreže i dr. Tu je i važan zadatak da se spreči odliv najkvalitetnijih nastavnika, što je odlika današnjeg trenutka sa tendencijom da se nastavi u nekoliko narednih godina.
(5) Definisanje i negovanje nacionalnih i lokalnih vrednosti: jezika i pisma, poznavanja i kritičkog interpretiranja nacionalne istorije i kulture, poznavanja lokalne geografije - prirodnih osobenosti i trajnih proizvoda ljudskog života i stvaralaštva.
(6) Prevladavanje tradicionalnih okvira vrednosnog sistema: nekritičnog vrednovanja sopstvene nacije, plemena i porodice u kontekstu uspostavljanja relacije prema drugima; smanjenje uloge i isticanja geografskog i porodičnog porekla; razdvajanje emocionalnog od racionalnog i interesnog u javnim odnosima; svođenje ratnih i herojskih elemenata prošlosti u realne okvire u odnosu na kulturne i stvaralačke rezultate; veća okrenutost ka budućnosti; poštovanje rada, truda, znanja i rezultata; statusna i profesionalna ravnopravnost polova; relativizacija titula i formalnih zvanja i pozicija u odnosu na rezultate.
(7) Obrazovanje kao statusni faktor: razvijanje kod mladih odnosa prema znanju i njegovoj kreativnoj upotrebi kao poželjnog i važnog ličnog cilja; formiranje stalne potrebe za kompetentnim informisanjem i kvalitetnim obrazovanjem; favorizovanje obrazovanosti (nikako samo formalne) kao elementa društvenog statusa; reafirmacija uloge "obrazovne elite" koju čine afirmisani stručnjaci kompetentno prihvaćeni van nacionalnih granica.

(tekst je deo autorove studije "Obrazovanje u Srbiji na prelazu u XXI vek")

Vigor Majic, Director of Petnica Science Center presents here a fragment of his study "Education in Serbia in the First Part of the 21st Century" where he analyzes trends in school development in accordance to the changes in science and technology. "The school will be radically changed under the influence of many factors, but especially because of development of media technology. The huge increase of personally accessible information at home (satellite TV, PCs, Internet) will drive the school to leave some big segments of education to be done through individual work at home. However, the school will keep some important functions: socialization of children through group activities, supervision and correction, problem work focused on development of creativity and flexible thinking skills, etc. [...]

In the first fifty years of the 21st century the teaching process in schools will be technically enriched by new multimedia technologies that are specially designed for group work (school class as an adventure)." He pointed that the Serbian education policy should not avoid radical changing of priorities and targets. The most important goal will be an incorporation into the global society with intention to take the best possible position there. He formulated seven basic goals of "new Serbian school policy":
(1) to acquire technological and other knowledge that are necessary for involving into global life and economy;
(2) development of needs and abilities for self-education and continual education, for open and tolerant communication and normal life in multicultural, multiethnical, and multilingual community;
(3) forming psychically and physically healthy person;
(4) enabling school to become incorporated into modern (mostly) european educational streams;
(5) definition and care of national and local values;
(6) surmounting the traditional framework of values;
(7) reposition of education to become the status factor. He elaborates all of these goals pointing out the existing problems of "cultural pseudoisolation in artificial pseudovalues" of current moment of Serbian history.