Kako bi danas izgledao veliki studentski protest zbog izborne krađe iz pozne jeseni 1996. godine? Nezadovoljni studenti bi verovatno osnovali grupu na Fejsbuku i svi bi se učlanili u nju. I i to bio bilo to.
Ovaj vic se, na neki način, tokom prethodne godine zaista i ostvario u medijskom sukobu između Ministarstva prosvete i neformalne grupe za podršku Istraživačkoj stanici Petnica, oko koje su se okupili bivši polaznici i najraznovrsniji ljubitelji Stanice.
Tom prilikom se na hiljade mladih ljudi iz celog sveta, pre svega zahvaljujući Fejsbuku i drugim socijalnim internet mrežama, okupilo i ujedinilo u podršci Petnici, nakon što je Ministarstvo prosvete bez najave i nasuprot dogovorima i dvadesetpetogodišnjoj tradiciji i praksi prestalo da finansira Stanicu.
Tako je počeo prvi masovni internet protest koji se dogodio u Srbiji, a tokom njega je pokrenuta i prva domaća elektronska peticija. „I ja sam Petničar“, glasila je poruka koja je razaslata širom globalne mreže i na koju se odazvala prava lavina reakcija.
Po količini energije, obimu i kreativnosti, ove demonstracije, mada virtuelne, zaista su pomalo podsećale na skupove iz devedesetih, one koji su se odvijali na ulici. Mada su društvene i političke okolnosti sasvim drugačije, igrom slučaja, čak su i sukobljene strane izgledale iste – sa jedne strane su bili kadrovi SPS-a kojima je pripalo da upravljaju resorom prosvete, a sa druge strane su bili mladi, inteligentni ljudi koji se ne mire sa jednom neobjašnjivom odlukom i pratećim opravdanjima.

LAVINA U MEDIJIMA
Sve je počelo u pretposlednjoj nedelji juna 2009, kao i uvek, u Valjevu. Dotadašnji problemi oko finansiranja Petnice i nedoslednost Ministarstva prosvete u ispunjavanju ranije preuzetih obaveza ozbiljno su ugrozili redovno funkcionisanje Stanice. Sve je, u stvari, počelo dosta ranije. Prvo je prethodni ministar Zoran Lončar u leto 2007. prekinuo plaćanja po postojećem potpisanom ugovoru, da bi njegov naslednik u 2008. godini umesto planiranih oko 20 miliona dinara Petnici pustio samo pet miliona, ali čvrsto obećavajući da će se u 2009. sve srediti i da će pre kraja 2008. godine biti sačinjen ugovor za narednu godinu kako bi Stanica tačno znala na koliko novca može računati. No, niti u decembru, niti u mesecima koji slede, ništa se nije desilo, para nije bilo, a Ministarstvo je uporno ćutalo. U Petnici su se odvijali planirani redovni programi ali na račun zaduživanja i redovnih usmenih uveravanja iz smera Vlade da “neće biti problema”. Približavalo se leto, račun ispražnjen i, posle 25 godina, koliko Petnica postoji, u vazduhu se osećala pretnja da Stanica lako može prestati sa radom.
I onda je jedan valjevski radio preneo vest da je ukinuto finansiranje Istraživačke stanice. „Ministarstvo prosvete potpuno je obustavilo finansiranje naših obrazovnih programa“, objasnio je u toj vesti direktor Petnice, Vigor Majić, dodajući da su u Petnici, prema važećem planu finansiranja, od Ministarstva prosvete očekivali bar 24 miliona dinara, ali da od toga nema ništa.
Ovu krajnje sumornu vest prvo su preneli vojvođanski elektronski mediji da bi vrlo brzo osvanula i na B92, a potom i u „Vremenu“. Sutradan vest prenosi novinska agencija „Beta“. A kad se, nakon agencija, vest o ukidanju finansija Petnici pojavila u štampi i na internetu, bilo je potrebno samo nekoliko sati da iz celog sveta krene mnoštvo ozlojeđenih komentara. Od “slučaja Petnica” nastala je prava medijska priča, a deo štampe i televizija svakodnevno je izveštavao o daljem raspletu.
Uporedo sa stotinama novinskih i televizijskih priloga koji su napravljeni narednih dana, na internetu je buknula dotad neviđena lavina – desetine hiljada ogorčenih mladih ljudi iz celog sveta samoorganizovano je počelo da iskazuje nezadovoljstvo kroz socijalne mreže, veb-portale, internet grupe, forume i blogove.

ČUDESNA ŠUMA
Sasvim spontano, u takvoj atmosferi, internetom su počeli da se šire duhoviti videoklipovi o Petnici, zajedno sa sve brojnijim pozivima za učlanjenje u neku od brojnih protestnih grupa koje su otvorene na svim postojećim socijalnim mrežama.
Samo dan ili dva kasnije, na listi elektronskih kontakata ili na svom Facebook nalogu, gotovo svako je mogao zapaziti kako je neobično mnogo ljudi uz svoje ime smestilo isti avatar – zvezdu sa pet šarenih krakova, što je simbol Petnice koja je postala jedna od ubedljivo najviše pominjanih ključnih reči na srpskom internetu.

prva sponatno organizovana
onlajn peticija pokrenuta je na
otkačen način kako i dolikuje
petnici i generacijskim
profilima okupljenim oko nje –
pesmicom o medi koji nastoji
da sačuva šumu

A onda se pojavila i pesmica: „U šumarku skrivenom medveda je malih dom, / oni čak i lete, pogledajte. / Neki ljudi okrutni, opasni ko zmaj, / slistili bi taj pravi mali raj! / Al’ neće, neće bogme moć’, jer mali medvedi će doć’, / ko jedan boriće se svi i šumu spasiti“. Pesmicu je potpisivala „Čudesna šuma“, jedna od brojnih neformalnih internet grupa bivših polaznika i saradnika Stanice, sasvim nezavisna od uprave Istraživačke stanice Petnica.
Ovom neobičnom pesmicom pokrenuta je prva organizovana onlajn peticija u Srbiji. Ljudi širom interneta su u narednim danima sa svih strana, mejlom ili preko Facebook-a, pozivani da posete novoregistrovani internet sajt www.savepetnica.com, na kome je u četvrtak 25. juna 2009. u 10:00 otvoreno potpisivanje dve peticije – na srpskom jeziku za državljane Srbije i na engleskom za ostale koji podržavaju ovu akciju.

SAVE PETNICA
U pozivu da se potpiše peticija stajalo je obaveštenje da je Ministarstvo prosvete ukinulo obećano finansiranje programa Istraživačke stanice Petnica i da jedna grupa bivših polaznika i saradnika „poziva pojedince i organizacije da utiču na odgovorne u Srbiji da u najkraćem roku Petnici omoguće nesmetan rad i dalji razvoj“. „Mi, dolepotpisani građani Republike Srbije“, pisalo je u zaglavlju peticije „duboko zabrinuti mogućnošću da Ministarstvo prosvete Republike Srbije (u daljem tekstu: Ministarstvo prosvete) obustavi finansiranje obrazovnih programa Istraživačke stanice Petnica (IS Petnica), apelujemo: 1. Da Ministarstvo prosvete nastavi finansiranje IS Petnica i odobri sredstva neophodna za njeno nesmetano funkcionisanje. 2. Da Ministarstvo prosvete kreira i usvoji program kontinuiranog finansiranja i podrške IS Petnica“.

Svi potpisnici su ostavljali lične podatke, ime i prezime, mesto i broj lične karte, a stranica za potpise imala je i antibot zaštitu. Posetioci sajta su mogli da vide imena potpisnika i mesto življenja, dok brojevi ličnih karti nisu javno publikovani. Već prve nedelje potpisivanja, broj potpisnika je dostigao nekoliko hiljada i još nastavio da raste.
To je u celom slučaju pokazalo da je opstanak Petnice motivisan potrebama velikog broja građana. Do kraja akcije pri-kupljeno je 5419 potpisa na srpskoj peticiji i 2886 na engleskoj – ukupno 8305 potpisa. Peticija je skrenula dodatnu pažnju na problem, a svi mediji koji su izveštavali o Stanici pominjali su njenu masovnost , kao i činjenicu da apsolutna većina potpisnika ima visoko obrazovanje i da ih više od petine živi u inostranstvu.

„Započeli smo ovu akciju revoltirani činjenicom da se vlada Srbije i njene institucije olako odnose prema jedinstvenoj, vrhunskoj obrazovnoj instituciji u zemlji“, rekao je novinarima dr Milovan Šuvakov, jedan od članova neformalne grupe „Čudesna šuma“, inače bivši polaznik a sada saradnik ISP i istraživač na Institutu za fiziku u Beogradu.
“U startu nismo ni slutili koje razmere će ovo dostići, mada smo bili pripremljeni na sve. Našli smo snažan računar sa dobrom vezom ka internetu, optimizovali skripte kako bi izdržale veliku posećenost i potom pratili posetu”, rekao je Šuvakov, objašnjavajući kako se nada da će, uz spasavanje Petnice, ovom peticijom bez papira dodatno podstaći državu da više obrati pažnju na obrazovanje koje je “dugoročno gledano, direktno ulaganje u budućnost”.

MINISTARSKA OPRAVDANJA
Reakcija nadležnog ministartsva je bila mlaka i pokazivala da se pokušava dobiti na vremenu, dok ne prođe gnev javnosti. Posle prvih reakcija, javno uhvaćeno na delu, Ministarstvo prosvete je pokušalo da se opravda samo jedan dan nakon vesti o ukidanju finansiranja. Budući da ostatak Vlade Srbije, a pre svega Ministartvo nauke i tehnološkog razvoja, nijednog trenutka nije dovodilo u pitanje svoju podršku Petnici, ministar prosvete Žarko Obradović se našao na čistini samo sa opravdanjima i strategijama da se stvar zataška (videti okvir).
Iste nedelje je iz Ministarstva stigla informacija da će „biti novca za Petnicu“, ali uz ogradu da suma možda neće biti „onolika koliku očekuje uprava Petnice, ali će biti u skladu sa budžetskim mogućnostima“. „Naravno da nećemo dovoditi u pitanje rad Petnice“, rekao je novinarima ministar Obradović, ali je dodao da Ministarstvo ne može ništa da isplati bez ugovora i da sigurno neće isplatiti onoliku sumu koliku uprava stanice očekuje.

Potom je to isto, kao i njegovi činovnici, ponovio nekoliko puta, mada nije ni pokušao da kontaktira Stanicu kako bi održao davno data obećanja ili bar pregovarao o njima. Mediji su se pitali sa kakvim neprelaznim administrativnim problemom se suočilo Ministarstvo da ponovo nađe naglo izgubljeni kanal kojim već 25 godina finansira ključni deo režijskih troškova Stanice.

STRATEGIJA RAZVOJA
U to vreme se pripremao prijemni ispit, na kome Ministar prosvete ritualno vadi pitanja za buduće srednjoškolce iz staklene kugle, što je u ovom resoru jedan od najvažnijihg događaja godine. Međutim, ministar Obradović je tih dana izbegavao novinare gde god je stigao. Nešto slično se se dogodilo i u slučaju skupa Evropske komisije i Ministarstva nauke i tehnološkog razvoja „Towards Integration into the European Research Area“, sa koga je Obradović gotovo pobegao pred novinarima. Igrom slučaja, i ovaj važan skup bio je u velikoj meri obeležen pitanjem dalje sudbine Petnice.

Naučnici iz većine naučnoistraživačkih ustanova u Srbiji došli su krajem juna došli u hotel Hajat gde su im domaćini, potpredsednik Vlade i ministar nauke i tehnološkog razvoja Božidar Đelić i evropski komesar za istraživanje i nauku Janez Potočnik, puno govorili o ružnoj sadašnjosti, uspesima i lepoj budućnosti, predstavljajući novu „Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja Srbije“. Međutim, mada je i ovaj dokument ponegde shvaćen kao pomalo kontroverzan, u jeku medijske priče o Petnici, po hodnicima, ali i na novinarskim konferencijama mnogo više se diskutovalo o sudbini Stanice, nego o sedam oblasti koje su izabrane kao novi prioriteti Srbije.

“Ne samo da će Petnica opstati, nego će i prosperirati”, uveravao je novinare ministar nauke Đelić, podsećajući na sume koje Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja Stanici redovno isplaćuje, ali i na najavu sve izvesnijeg proširenja kapaciteta – jedan od 12 velikih projekata u okviru kredita za nauku Evropske investicione banke Srbije predviđa ulaganje tri miliona evra u rekonstrukciju i proširenje kapaciteta Stanice u Petnici (zanimljivo je da se ova najavljena suma do kraja godine duplirala!).
No, oni koji su razumeli suštinu problema shvatali su da nikada nisu ni bila sporna ta dva aspekta finansiranja Stanice, dolazeći kredit i saradnja sa Ministarstvom nauke. Zato i jeste paradoksalno da je glavni problem Petnice bila njena saradnja sa drugim ministarstvom u istoj vladi – sa inače oko petnaest puta bogatijim Ministarstvom prosvete koje ima mnogo više razloga da sufinansira troškove Stanice, jer se radi o obrazovnoj aktivnosti namenjenoj učenicima, studentima i nastavnicima.

VELIKA MREŽA
Lavina poput ove koja se tokom leta dogodila na internetu, bez obzira na obećanja i izjave, uvek se može preliti na razne strane. Tako se tokom celog slučaja od potpredsednika Đelića, saznalo da je on lično dobio poziv od makedonskog vicepremijera, koji mu je poslao poruku: “Božo, šta to radite, pa i ja sam petničar”.
Potpredsednik Đelić je potom u više prilika nastavio da daje podršku Stanici i da svuda po zemlji sreće još petničara, spominjući na javnom servisu koliko oni prožimaju Srbiju na svim nivoima. No, u stranci iz koje dolazi ministar prosvete to još nisu zapazili. Kao što nisu ni kad su prethodni put gubili vlast.

Tokom ostatka leta i jeseni slučaj Petnica pratili su periodično gotovo svi srpski mediji, a uporedo sa internet podrškom, Stanici je stizala podrška iz gotovo svih krugova društva. Problem sa finansiranjem se uprkos tome, rastezao sve do samog kraja godine, da bi konačno zatvorio uplatom više nego neophodnih sredstava na račun Stanice koje, na kraju godine, kao da ih je doneo Deda Mraz.
Internet protest, koji se odvijao mimo uprave Petnice, u celogodišnjem objašnjavanju očiglednog sigurno nije bio jedini oblik pritiska na ministarstvo, ali je pokazao dokle doseže njen ogromni uticaj. Kroz svojih 140 programa, seminara, kurseva i kampova kroz koje svake godine prođe oko 2500 učenika i studenata iz cele Srbije i zemalja regiona, Petnica je raširila svoju mrežu kao malo koja institucija u Srbiji. Na to dodajmo nastavnike ali i roditelje koji u Petnici vide antipod škole – mesto gde njihova deca rado odlaze, gde dosta rade i uče, gde se o njima neko brine, mesto koje vole i koje je retko pozitivno.
Ma kako bio neverovatan i sa koje god strane gledano neshvatljiv kurs politike ministra prosvete Žarka Obradovića (a možda još više njegovih saradnika) prema Petnici, sve one reakcije koje su pratile ovaj slučaj, dodatno ohrabruju i u suštini pokazuju da nema prevelike zebnje kad je reč o budućnosti ove svetski poznate ustanove za vanškolsko obrazovanje talentovanih učenika.

Mapa poseta sajtu "Čudesna šuma" krajem juna 2009. Nijanse zelene pokazuju procentualnu zastupljenost poseta

[a story]

gigant pet(n)ition

Hot summer 2009. In the middle of a year, it was announced that the Ministry of Education canceled its funding program for the Petnica Center contrary to promissed scheme practiced for more than 25 years. Who and how reacted. This is a story written by Slobodan Bubnjević, journalist from “Vreme” weekly magazine.
(translated by Almira Zejnilagic Cammell)

How would the big student protest against the Government’s cheating during the election in 1996 look if it happened today? Displeased students would probably set up a Facebook group and settle the matter that way.
This joke came true last year, when an informal group for support of ISP confronted the Ministry of Education in the media. The group was largely made of Petnica alumni and other Petnica funs.
Following the abrupt decision by the Serbian Ministry of Education to discontinue funding Petnica in 2009, thousands of young people from all over the world joined in support with the ISP. In their efforts, they mainly used Facebook and other online social forums.
This is how the first massive internet protest occurred in Serbia. During this protest, the first Serbian electronic petition, named “I am also of Petnica”, spread the message globally and caused an avalanche of reactions. The energy and creativity of this virtual protest resembled, to a certain degree, that of the street demonstrations in the 1990s.
Everything started in Valjevo in mid June 2009. Due to the inconsistency of the Ministry of Education in fulfilling the contractual obligation to fund Petnica, daily operations of the Science Centre were in question. There was a possibility that the Summer Science Programme would not be held after 25 years of Petnica’s existence.
Soon after the Ministry’s decision, one radio station in Valjevo reported that the financing of Petnica had been discontinued. Vigor Majic, the general director of Petnica, said to this radio station: “The Ministry of Education put a stop on the financing of our educational programmes, for which we needed 40 million Dinars”. He added that according to the existing financial plan, the Ministry was expected to pay at least 24 million Dinars, however that plan was then abounded.
The news quickly reached B92 TV station and Vreme magazine; one day later it was reported by the news agency Beta. The ‘Petnica Case’, became a proper media event and much of printed and electronic media followed the story daily.
Parallel to the official media reports, tens of thousands of young people started an avalanche of initiatives via the Internet social networking forums, blogs and web-portals.
A couple of days later, an unusually large number of people set the Petnica symbol as their avatar on contact lists and on their Facebook profiles. Petnica became one of the most often used key words on the Serbian Internet.
Soon after, one of the many informal Petnica alumni groups, Magic Forest, which is independent from the Petnica administration, posted a short children song on the Internet. The song indicated that this Petnica alumnus would not give up until Petnica is saved.
By posting this song, the group kicked off the first online Petition in Serbia. They invited people all over the world to visit the savepetnia. com website and sign the petition. This website was constructed on 25th June 2009 at 10 am and it entailed a petition in Serbian and also one in English.
This kind of massive electronic reaction had a potential to spill over in many ways. Deputy Prime Minister, Mr Božidar Djelic told friends that at the time he received a call from the Macedonian Deputy Prime Minister, who said “Djelic, I am also of Petnica”.
This internet protest was not linked with the Petnica administration and clearly wasn’t the only way of putting pressure on the Ministry, but it demonstrated how influential it can be.
Although the policy of the Minister for Education, Mr Obradovic towards Petnica remains unpredictable, the public reaction that followed the ‘Petnica Case’ gives some encouragement and demonstrates that we should not fear for the future of this world known educational institution

facts about petnica

A word about the Petnica Science Center (PSC). The Petnica Science Center is an independent organization aimed at cutting-edge, extracurricular education of students with extraordinary aptitudes for science and research. Each year, PSC offers about 130 different courses, workshops, conferences, and science camps in Natural Sciences, Humanities, and Technologies.
A space of more than 3,500 sq. meters houses modern classrooms, labs, and library space. The programs designed for both students and teachers are lead by some of the best scientists.
The students are carefully selected from 450 high schools throughout Serbia, as well as from nearby countries such as Montenegro, Bosnia, Macedonia, Croatia, and others. In addition to its student training activities, the Petnica Center ranks among the top national and regional centers for in-service teacher training in a broad field of school subjects and other special topics.
Through carefully designed programs, PSC covers a wide spectrum of scientific fields: from astronomy and physics to biology and chemistry; from archaeology and linguistics to computer science and electronics; from mathematics and psychology to geology. In place of traditional subject-oriented science education, integral and problem-oriented education is emphasized. PSC encourages students to think more and to rely on their knowledge, skills and experience of the world as a whole, in order to participate actively in the education process.
Although it offers a variety of programs for teenagers, university students, school teachers, schools and public administration officers, the core of all Petnica’s educational activities are courses and camps for secondary-school students (aged 15-18) who are motivated and interested in science and technology far above the level of regular school programs. The Petnica Center gained its regional and international recognition and position because of its genuine innovative extracurricular programs for students that can bridge the gap between existing school curricula and the increasing needs for fresh and dynamic knowledge and thinking skills in up-to-date science and technologies.