ŠTA KAŽE ANKETA

Među učesnicima seminara za nastavnike u 2004. godini njih 177 slučajno izabranih anonimno je anketirano. Ovo je pregled nekih zanimljivih pokazatelja:

Starosna struktura: do 30 godina – 14.9%, 31-40 g. – 34.9%, 41-50 g. – 30.2%, preko 50 g. – 20%.

Stepen zadovoljstva seminarom u celini: Veoma zadovoljni – 44.6%, zadovoljni – 41.1%, delimično zadovoljni – 13.1%, nezadovoljni – 1.1%

Da možete uz pomoć zlatne ribice da poboljšate održani seminar promenom najmanje jedne a najviše tri ponuđene stvari, on bi bio:

duži – 32.4%, sažetiji – 10.6%, ozbiljniji – 3.5%, opušteniji – 15.9%, inspirativniji – 14.7%, rasterećeniji – 21.8%, inventivniji – 7.7%, pripremljeniji – 4.7%, – organizovaniji – 2.9%, češći – 70.0%

Raznovrsni parametri (ocene 0-5):

Entuzijazam predavača i instruktora – 4.50, stručnost predavača i instruktora – 4.80, profesionalizam – 4.65, stepen ukupne organizovanosti nastave – 4.65, radni uslovi u učionici – 4.51, stepen dobijene podrške i pomoći – 4.75, upotreba korisne i odgovarajuće nastavne opreme i materijala – 4.52, primena odgovarajućih i interesantnih nastavnih metoda – 4.25, sadržaj nastave je tematski savremen/aktuelan – 4.55, provera znanja, merenje ličnog napretka – 4.02, koliko nastava zadovoljava Vaše potrebe i interese – 4.25, opremljenost i kvalitet laboratorija i kabineta – 4.74, održavanje i opremljenost učionica – 4.73, primena savremene tehnologije u nastavi – 4.70, stepen u kome nastava motiviše i inspiriše – 4.41, uslovi smeštaja u Petnici – 3.98, održavanje smeštajnog objekta – 4.53, osećaj bezbednosti/sigurnosti – 4.88, kvalitet biblioteke-medijateke – 4.87, kvalitet Resursnog centra za nastavnike – 4.81, kvalitet hrane – 4.83, higijena u objektima – 4.69, predusretljivost i ljubaznost svih zaposlenih – 4.89, vreme u kojem se otklanjaju uočeni problemi – 4.80, senzitivnost nastavnog osoblja za potrebe polaznika – 4.74, u kojoj meri bi drugima preporučili da pohađaju isti ili sličan obrazovni program u Petnici – 4.85.

SA SVIH STRANA

Zahvaljujući dve decenije pažljivo i uporno razvijanim vezama sa stotinama škola, pre svega kroz programe angažovanja talentovanih učenika, Istraživačka stanica je poslednjih godina uspevala da okupi veliki broj zainteresovanih nastavnika iz više stotina osnovnih i srednjih škola sa čitave teritorije Srbije i iz mnogih škola iz Crne Gore. Ohrabruje sve veće uključivanje nastavnika i stručnih saradnika iz malih i vangradskih (seoskih) škola kao i nastavnika iz škola gde se nastava izvodi na jezicima nacionalnih manjina. Poslednjih godina su primetno u porastu i neseminarski oblici stručne saradnje sa školama koji se najčešće manifestuju u organizovanim dolascima školskih kolektiva u Petnicu gde se upoznaju sa radom Stanice ali i sa funkcijama i sadržajima petničkog Resursnog centra (Recentisa).

kooperativni rad kao garancija uspeha kursa

Radojka Đurđević

U vremenu sadašnjem koje je izloženo brzim promenama u nauci i društvu neophodno je otkrivati neke trendove koji usmeravaju ka podizanju kvaliteta vaspitno-obrazovnog procesa. Na prvom mestu je nastava kao specifičan proces saznavanja. U logičnom nizu planiranih, organizovanih, realizovanih nastavnih sadržaja razvijaju se i proširuju opšta i specijalna stručna znanja, umenja i sposobnosti potrebne za razne životne i radne funkcije.

Istraživačka stanica Petnica je partner nastavnika i učenika na putu ka školi kakvu želimo, odnosno kvalitetnom vaspitno-obrazovnom procesu. Seminari koji se organizuju za nastavnike osmišljeni su tako da nastavnik ima mogućnosti da sazna koja su najnovija dostignuća nauke, da se informatički opismeni, da unapredi nastavu koju realizuje ali i da iznese svoje stavove, rezultate rada i na taj način obogati svoj i rad svojih kolega.

Za seminare za nastavnike hemije je veoma veliko interesovanje, tako da nastavnici disciplinovano čekaju na "red". Zanimljivo je da ovaj program nije osetio promene u stavovima Ministarstva prosvete prema usavršavanju nastavnika, već je zadržao visok stepen zainteresovanosti kolega.

Imala sam sreću da učestvujem u oblikovanju i izvođenju preko dvadeset seminara za koleginice i kolege nastavnike hemije osnovnih i srednjih škola u Petnici. Njih ne privlače samo oprema, dobra literatura ili savremeno uređene laboratorije, već i prilika za opuštene ali produktivne međusobne kontakte i razmenu iskustava i problema. Kooperativni rad na seminaru je osnovna karakteristika ovih programa a imperativ je unapređenje nastave hemije. Za razliku od ostalih kolega hemičari idu korak napred u razmeni svojih iskustava o organizaciji nastave hemiji, vrednovanju i samovrednovanju svojih i učeničkih postignuća. Isto tako maksimalno koriste mogućnosti da saznaju šta ima novo u nauci, šta se može iskoristiti u nastavi da se osavremene sadržaji a da učenicima bude razumljivo.

Izvori energije budućnosti

Srđan Janev

Tokom maja 2004 godine, 18 srednjoškolaca, učesnika petničkih programa elektronike i fizike, i oko 50 nastavnika fizike iz Kolubarskog i Mačvanskog okruga dobilo je retku priliku da čuje, vidi i postavlja pitanja gostu i prijatelju Istraživačke stanice Petnica dr Petru Agatonoviću, eminentnom nemačkom stručnjaku i konstruktoru sa velikim zaslugama za razvoj evropskog svemirskog programa. Seminari su bili posvećeni izvorima energije u budućnosti.

Tokom, dva za nastavnike jednodnevna a za učenike višednevnog seminara, na vrlo interensatan način, uz upotrebu multimedijalne tehnike i obilje naročito za ovu priliku pripremljenih ilustracija, dr Agatonović je prikazao i dopadljivo ilustrovao probleme i mogućnosti savremenih energetskih tehnologija i tehnologija koje se tek istražuju kao što su: korišćenje energije sunca, korišćenje energije vetra, upotreba geotermičke energije, mogućnosti primene vodonika kao energetskog izvora budućnosti, gorive ćelije itd.

Dosta vremena je posvećeno i «pratećim» ali i te kako važnim pitanjima kao što su: stvarni značaj energije za ljudsko društvo, nerešeni problemi konvencijalnog snabdevanja energijom i uticaj na okolinu, na zagađivanje i zagrevanje atmosfere i globalnu klimu, energetska nezavisnost i problemi raspoloživosti energije, sistemi akumulacije i prenosa energije i sl.

Tokom seminara se čulo puno dobrih pitanja učesnika i preciznih i temeljnih odgovora predavača. Učesnicima se otvorio novi prostor u okviru koga mogu generisati ideje, teme i zadatke za unapređivanje relativno zastarelih nastavnih programa kao i za praktičan i eksperimentalni rad učenika.

manja grupa – bolji rad

Srđan Verbić

Organizacija nastavničkih seminara traži neuporedivo manje kreativnosti i inspiracije nego kada seminare pravimo za ciljnu grupu zbog koje Petnica i postoji – za učenike srednjih škola. Đaci dolaze zato što ih istraživanje i nauka stvarno interesuju. Kad su nastavnici u pitanju, u opštem slučaju, nema indikacija da ta interesovanja stvarno postoje. Shodno tome, o nastavničkim seminarima se obično ne piše sa previše emocija. Uglavnom se ovde navode podaci koliko je nastavnika bilo, kave su bile teme itd. Ovoga puta, imamo izuzetak jer autor, tj. ja, neposredni TT proizvođač, o seminarima pišem u prvom licu.

Čudo jedno kako meni nastavnički seminari uvek padaju u interesantna vremena. U jesen 1998, primera radi, dok se uveliko pričalo o bombardovanju, u sred seminara nam se dogodio zemljotres. Ove 2004. nije bilo potresa u tektonskom smislu, ali u informacionom sigurno jeste. Manje od mesec dana pre seminara fizike mediji su preneli kako Ministarstvo prosvete ukida i seminare i akreditacije i sertifikate i ko zna šta još sve ne. Rezultat je bio više nego očekivan i morali smo buklijom da tražimo nastavnike ne bi li seminaru prisustvovao još ko sem predavača.

Mali ali dvocifren broj učesnika na seminaru znači – bez obzira da li su u pitanju učenici ili nastavnici – potpuno drugačiju radnu atmosferu. Svi oni koji bi se stideli da bilo šta pitaju u grupi od dvadeset, u manjoj će se grupi ponašati neuporedivo komfornije. Predavači se, takođe, najednom obraćaju ljudima, a ne grupi, čim se njena brojnost spusti ispod kritične granice. Meni je tako "diskreditaciona kriza" pružila zadovoljstvo da ponovo osetim tu atmosferu i napravim unekoliko bolji i efektniji seminar. Manja grupa nam je svakako omogućila više vremena za detalje, dovoljno prostora za pitanja i odgovore i kakvu-takvu priliku za pratičan rad. Nije to loše; nažalost, mi predavače ne držimo zipovane na hard-disku pa da ih samo raspakujemo kad zatreba. Dobro mi to radimo, al' ne može baš uvek na mišiće.

Sve u svemu prolećni seminar 2004. je bio jedno fino iskustvo. Naravno, bilo bi lepo da češće radimo sa manjim grupama nastavnika, da nešto zajedno izmerimo, da izračunamo i prodiskutujemo. Međutim, za to bi trebalo malo ranije da znamo da učesnika neće biti 25 nego 11. Na primer, pola godine unapred.

geolozi na praksi

Olivera Josimović, profesor Geološke i hidrometeorološke škole "Milutin Milanković"

Prvi dani maja bude nadu da je došao kraj neočekivano dugoj zimi. Oporavljajući se od Đurđevdana, pakujem se za terensku nastavu geološkog kartiranja. Strepim dok razmišljam o mogućim problemima, istovremeno se radujući ponovnom susretu sa dragim ljudima. Tako je već dugi niz godina.

Tačnije, od daleke 1986. kada je moja koleginica Vera Dabović odlučila da učeničku praksu geološkog kartiranja izvede u okolini Valjeva. Zajedno sa Radisavom Golubovićem obilaze teren, biraju lokacije sa karakterističnim izdancima stena i određuju maršrute. Tako počinje dugogodišnja saradnja naše škole i Istraživačke Stanice Petnica.

Naravno, u početku ni praktična nastava, ni Petnica, nisu izgledale kao danas. Dolazili smo iz Beograda vozom do Divaca, odakle, preko Mrčića (Bele stene), pešice stižemo u Petnicu. Na mestu današnjeg nastavnog centra nalazilo se nekoliko stabala i u njihovoj hladovini klupa. U učionici stare seoske škole đaci su sređivali podatke prikupljene na terenu i pisali dnevnike. Pored škole, u maloj kućici ko zna kada građenoj, spremala se hrana.

Tokom godina, na osnovu iskustva i konsultacija sa profesorom Aleksandrom Grubićem, maršrute su trpele promene, obuhvatajući nove izdanke stena. Zbog udaljenosti zanimljivih lokacija kao što su Divčibare, Ljig, Debelo Brdo, teren obilazimo autobusom. Na predlog profesora Velimira Jovanovića, maršrutu koja se završavala u najstarijim stenama Rogačice, produžavamo do Torničke Bobije. Za đake, kao i za sve nas, to je, bez obzira na velike napore, najlepši dan. U kasne sate, vraćamo se gladni i umorni u Petnicu, gde nas, sa mekikama, čeka uvek brižna Sneža.

I uđosmo već u dvadesetu godinu saradnje!

Pored poslovičnog gostoprimstva naših domaćina, blizina Petničke pećine, ponora, reke Banje, jezera, kao i vrhunski uslovi u laboratorijama Stanice, opredeljuju nas da i dalje u Petnici realizujemo blok (terensku) nastavu iz hidrologije i hidrogeologije.

obračun sa sidom

Aleksandar Obradović

Tokom 2004. godine u Istraživačkoj Stanici Petnica održano je sedam seminara za nastavnike srednjih škola, pod nazivom: “Obrazovanje i vaspitanje za zdravlje”. Seminare je pohađalo 177 nastavnika iz blizu četrdeset pozvanih gimnazija i srednjih stručnih škola. Tim stručnjaka predvođen prof. Viktorijom Cucić i dr Aleksandrom Dujićem, uspeo je kroz niz dobro osmišljenih radionica i predavanja, da na zanimljiv i uspešan način ukaže nastavnicima na problem vezan za prevenciju bolesti HIV-a i rizičnim oblicima ponašanja s tim u vezi. Šire gledano, tom temom je načeto jedno od gorućih pitanja u savremenom školstvu: “Kako unaprediti zdravstvenu svest a samim tim i zdravlje učenika?”. Seminari su bili utoliko uspešniji što su nastavnici imali prilike da na posebno pripremljenim i u tu svrhu osmišljenim tribinama razmene iskustva i da kroz diskusiju sa predavačima prepoznaju kritične momente vezane za ovaj problem.

Uloga Petnice kao centra koji u okviru svojih obrazovnih aktivnosti važno mesto poklanja promociji zdravih stilova života među mladima, je presudna u transferu znanja vezanih za zdravstveno obrazovanje – jedinstvena je ocena polaznika i saradnika na seminarima. Učesnici, vidno zadovoljni boravkom u Petnici, izrazili su želju za ponovnim susretom radi razmene iskustava koja će steći u svom radu. Više od toga, takvi seminari su nužni u proceni efekta na lokalnom planu, u školi, u radu sa samim učenicima i kolegama. Učinite sve što možete da bi ste imali pre svega zdravog i zadovoljnog đaka, poruka je svih nas koji smo pionirski učestvovali u ovom projektu.

Dvogodišnji projekat obuke nastavnika realizovan je sredstvima Global Fonda UN i uz izvanrednu profesionalnu pomoć Zavoda za zdravstvenu zaštitu studenata iz Beograda na čelu sa Dr Draganom Ilićem.

[teacher training]

popular courses

The Petnica Science Center is becoming a more and more attractive place for in-service teacher training programs. Part of the reason is the excellent location and stimulating "learning environment". In addition one has contact with a great number of different types of educational programs based on new innovative methods. In 2004 there were 17 training seminars and courses organized for (mostly) secondary-school teachers from around 150 schools. These programs covered a set of important science-oriented school subjects including Chemistry, Biology, Computer science, and Physics, as well as subjects such as Serbian language, Geography, and History. Special training programs for school librarians have been also organized by the PSC. HIV/AIDS preventing program was a new project consisted of seven workshops and seminars for 180 teachers.

The number of training courses and corresponding total number of participants is less than in 2002 and 2003. It is the effect of unexpected decision of the Serbian Minister of education in Spring 2004 to cancel all accreditation procedure for teacher training activities and to exclude Ministry of education from financial support in teachers’ professional development programs. The result was that the most of schools decided not to send teachers to training programs or not to pay for their participation there.

Here you can see a map presenting a geographical coverage of in-service teacher training programs organized in 2002, 2003 and 2004. Although the general geographic coverage seems fine, the problem still exists in relatively low attendance of teachers from small provincial municipalities and in age distribution of participants where we do expect more young teachers.

Our staff regularly evaluates TT programs in many aspects. Here we publish some results from annonimous evaluation questionaire answered by 177 randomly selected teachers. 44.6% of them are extremely satisfied and 41.1% “satisfied” with the program, and only 1.1% “unsatisfied” (13.1% “partially satisfied”). On the direct question what will they change in existing programs (one to three qialities), 32.4% answered that the new program must be “longer”, 10.6% said “condensed”, “relaxed” (3.5%), “more inspirative” (14.7%), “more inventive” (7.7%), “more frequent” (70%).

Giving marks (0-5) to some elements of the program, teachers marked instructor’s enthusiasm with 4.5, instructors’ competence with 4.8, working conditions – 4.5, acces to usefull and appropriate teaching technology and material – 4.5, etc.

Although the Petnica Center became the leading national center for in-service teacher training programs in various topics, problems, and school subjects, there is no clear solution to the core problem of limited physical capacity. Seven years ago the PSC had started to build the new dormitory with enough rooms both for TT programs and students, but the PSC alone has not enough money to finish the 3,000 sq. meter building. Local administration is poor and State Government is not ready to find an efficient way to pay for such important facility just because of the fact that the PSC is non-governmental organization, i.e. not under tre strict control of politicians.

curious teachers

More than 18 years Mrs Radojka Djurdjević, an experienced school adviser in Chemistry, successfully cooperated with Petnica Center in preparation of teacher training courses. In the short article she pointed the advantages of TT programs in Petnica where the groups of participants are relatively small so teachers are working in relaxing atmosphere with rich mutual contacts and exchange of problems and initiatives not only about curriculum, but more about teaching methods and evaluation techniques. The result is that TT programs in Petnica became so attractive among teachers that they queuing to participate.

In another article, Srdjan Verbić, a head of Department of Physics, comments the experience of training course for a relatively small group of school teachers. The small number of participants was the result of unexpected and sudden announcement of the previous Minister of education that she will cancel all certification procedure for teachers who attend any type of training programs. Petnica decided not to cancel the course, but to make it anyway, even with a drastically reduced number of participants. Instead of disappointment, the first impression was great – small number enabled much more individual approach and more practical activities.

In May 2004, dr Petar Agatonović, a eminent expert in jet propulsion technology and in alternative energy sources, visited Petnica Center and took part in three courses, among them two short courses for about 50 school teachers. He explained some actual problems in energy substitution and research in alternative and clean energy sources, such as solar energy, wind energy, geothermal energy, and the perspective of fuel cells and hydrogen. The article is written by Srdjan Janev.

Olivera Josimović is a professor in the vocational school of geology in Belgrade. She made an article about twenty-year long cooperation between her school and the Petnica Center. Every year, the school and the PSC together organize a field practice for several groups of students covering various subjects of geology, hydrogeology, and geological mapping. The effects are extremely good not only in students’ practical experience, but even more in their positive motivation toward the learning and career expectations.

Petnica Science Center took successfully part in a complex National program of HIV/AIDS prevention where incorporation of new health education into a national school curricula was an important goal. In 2004 a set of seven training workshops covering 177 teachers from 40 schools has been organized in Petnica as a result of cooperation between the PSC and the Yugoslav Association for Prevention of AIDS. Aleksandar Obradović here explains the structure, goals, methods, and results of these courses and workshops.