Istraživačka oaza

Nikakve teškoće, ma kako "objektivne" bile, ne mogu biti opravdanje za ljude profesionalno opredeljene za nauku i istraživački rad da se ne potrude i ne pronađu način da, u očekivanju boljih i razumnijih vremena, ne održavaju svoju naučnu i istraživačku kondiciju. Toga principa se drži i Istraživačka stanica Petnica podstičući mlade profesionalce - rukovodioce programa da, paralelno sa obavezama i odgovornostima koje imaju u pripremi i realizaciji obrazovnih aktivnosti, posvete dužnu pažnju svom daljem specijalističkom obrazovanju i usavršavanju ali i kontinuiranom bavljenju istraživačkim i naučnim radom. Tako, na ovom mestu ističemo neke rezultate i aktivnosti programa i odeljenja Stanice u domenu stručnih i naučnoistraživačkih aktivnosti koje, sudeći po listi objavljenih naučnih radova na sledećoj stranici, nisu za zanemarivanje.

Sklonjeni od očiju u svojim podrumskim "jazbinama", petnički arheolozi su radili vredno na obradi velike količine raznovrsnog materijala sa iskopavanja u Petnici i okolini Valjeva ali i na traganju za novim nalazima. Velika kampanja iskopavanja realizovana je u leto 1997 na višeslojnom preistorijskom lokalitetu Petnica-Naselje ispred Male pećine. Tokom iskopavanja arheološki je istražen zanimljiv i značajan horizont kasnoneolitskog naselja u kome je pronađena očuvana hlebna peć i potpuno sačuavan vertikalni tkački razboj in situ, kao i više od 20,000 pokretnih nalaza. U leto 1998 nastavljen je rad na projektu "Neolit Gornje Kolubare" sa iskopavanjima unutar Petničke pećine na kasnoantičkom lokalitetu Dvorana s vigledima. Zaključeno je da se radi o kultnom mestu iz IV veka n.e. Otkriveno je pogrebno mesto sa tragovima rituala karakterističnim za varvarske narode što je prvi dokaz o prisustvu ovih populacija u Valjevskom kraju. Takođe je rađeno na analitičkoj obradi nekoliko velikih serija sa različitih lokaliteta iz okoline Valjeva. Vredi istaći da su petnički arheolozi razvili i ispitali originalni metodološki paket za tehno-morfološku, formalnu, funkcionalnu i stilsko-tipološku analizu keramičkih posuda.

Teško je reći gde se u nekom trenutku sve nalaze astronomi. Petnica postepeno postaje značajno središte amaterskih astronomskih aktivnosti i to zahvaljujući ne samo radu profesionalaca u Stanici, već i entuzijazmu brojnih mladih ljudi i saradnika. Vredi istaći sjajno organizovanu konferenciju Međunarodne organizacije za meteore u septembru 1997 u Petnici koja je okupila preko sedamdeset učesnika iz šesnaest zemalja uključujući naše kolege iz Hrvatske, Slovenije, Japana, SAD... U Stanici kao specifičan program funkcioniše tzv. "Petnička meteorska grupa" koja izdaje svoj časopis i organizuje posmatračke kampove više puta godišnje. Nije nikakvo čudo da ih pronađete u Mongoliji (vidi reportažu na str. 32) ili u Koreji, Slovačkoj, Istri i kojekuda još. Petnički biolozi su svoju istraživačku aktivnost, osim projekata koje kolege rade kao deo svojih poslediplomskih studija, fokusirali na nastavak višegodišnjih istraživanja živog sveta u slivu reke Jablanice gde se gradi veliko akumulaciono jezero. Na narednoj strani može se videti priličan broj objavljenih radova.

Geolozi i hemičari su takođe nastavili svoje, pre nekoliko godina postavljene projekte usmerene na hidrogeološka istraživanja podzemnih voda u okolini Petnice. Takođe je nastavljeno sa praćenjem i ispitivanjem hemizma atmosferskih padavina na nekoliko lokaliteta i uticajem padavina (kiselih kiša) na rastvorljivost krečnjačkih stena. U Petničkoj pećini je nastavljeno sa kontinuiranim ispitivanjima prokapnih voda. Iz svih ovih projekata ima lepih publikovanih radova koji svedoče o visokom nivou sručne aktivnosti Odeljenja. U okviru novog programa Fizičke antropologije u Petnici je realizovana obimna laboratorijska analiza skeletnih ostataka kasnosrednjo-vekovne nekropole Dići (preko 200 skeleta e). U 1998 godini rađena je analiza druge velike serije sa srednjovekovne nekropole Velimirovi Dvori. Rezultati su publikovani u Glasniku Srpskog arheološkog društva i Glasniku konzervatora Srbije.

Psiholozi su se dosta angažovali u istraživanjima nekih aktuelnih problema položaja dece. Ispitivanje samovrednovanja nastavak je ranijih istraživanja i u saradnji sa Nacionalnim centrom za istraživanje nadarenih u SAD izvedena je i studija nekognitivnih prediktora obrazovnih i profesionalnih aspiracija petničkih polaznika. U saradnji sa Centrom za talente na Univerzitetu Johns Hopkins i Centrom za testiranja u obrazovanju pri Univerzitetu Princeton, na uzorku od 100 petničkih polaznika primenjen je matematički deo testa SAT, koji se u SAD koristi pri prijemu na univerzitete, kao i u selekciji nadarenih. Rezultati (nama) nisu neočekivani - petnički polaznici uzrasta od 14-19 godina imali su prosek 689, dok prosek američkih učenika iznosi oko 500. Izvršena je validacija skala amoralnosti - AMRL-23 i DONAT na srednjoškolskom i reprezentativnom uzorku od ukupno 1900 ispitanika, dobijene su norme za različite grupe, a upoređene su i strukture na muškom i ženskom poduzorku. Sprovedena je i replikacija ranije studije dečjih prava na velikom uzorku mlađih adolescenata. Na uzorku od preko hiljadu srednjoškolaca iz 11 gradova izvršeno je istraživanje informisanosti učenika o slučajevima seksualnog zlostavljanja u njihovoj neposrednoj okolini. Rezultati su interesantni (bolje rečeno, alarmantni). Vredi istaći ozbiljan poduhvat Dragana Jankovića, studenta IV godine psihologije i mlađeg saradnika ISP, koji je u Petnici obavio obimno istraživanje konotativnog značenja pojmova.

OBJAVLJENI NAUČNI I STRUČNI RADOVI RADNIKA STANICE

N. Božinović: Sunce - uticaj na Zemlju i njenu klimu, Zbornik radova konferencije o zaštiti čovekove okoline, Niš, 1997

M. Stefanović i N. Božinović: Kapacitet optičkog kanala sa preklapajućom položajnom modulacijom, Zbornik radova, Telsiks, Niš, 1997

N. Bogdanović, i sar.: Segmentacija i izdvajanje objekata u histopatološkom preparatu primenom računara, Nove inform.tehnolog., Aranđelovac, 1998

S. Verbić i N. Bogdanović: Polarizacione karakteristike random polarisanih He-Ne lasera, XLII Konferencija ETRAN, Vol. 4, V.Banja, 1998

T. Karanovic, M. Bobic: Two New Species of Copepoda - Harpacticoida from East Serbia: Parastenocaris serbica sp. n. and Bryocamptus (R.) borus sp. n., Crustaceana, 71, 2 (1998)

B. Branković: Relacije između socijalnog statusa i samovrednovanja kod nadarenih adolescenata, X Kongres psihologa Jugoslavije, Petrovac n/m, 1997

B. Branković, i sar.: Amoralnost merena skalom AMRL-23 i moralno rasuđivanje, X Kongres psihologa Jugoslavije, Petrovac n/m, 1997

B. Branković: Dečja percepcija sopstvenih prava: studije 1990-1997, Jugoslovenski centar za prava deteta, Beograd, 1998

B. Branković, i sar : Od beletristike do egzaktne kriminologije: književno delo Markiza de Sada kao inspiracija za DONAT, jednu novu skalu za merenje amoralnosti, Časopis za kliničku psihologiju i socijalnu patologiju,1-2 1998.

M. Éurić-Srejić, i sar.: Antropološka analiza skeletnih ostataka iz nekropole oko crkve u Gračanici kod Valjeva, Glasnik SAD 13, 1997

M. Éurić-Srejić, J. Kelečević: Antropološke karakteristike zuba stanovništva iz Grančanice kod Valjeva, Glasnik SAD 14, 1998

R. Golubović, et al.: Analysis and Simulation of Nitrates in Karts Groundwater, III Eastern Mediteran Geological Conference, Cyprus, 1998

R. Golubović, i sar.: Zagađenje karstnih podzemnih voda nitratima, Zbornik RGF, 1998

R. Golubović, et al.: Estimation of the Water Quality of the Accumulation Rovni (Yugoslavia), 4th Intern. Symposium on Environmental Contamination in C. and E. Europe, Warsaw, 1998

R. Golubović, B. Ristić, S. Savić, D. Manojlović: Procena uticaja zone potapanja na kvalitet buduće akumulacije Rovni, Simpozijum "Hemija i zaštita životne sredine", V. banja, 1998

N. Jevtić, LJ. Perić, et al.: Petnica Science Center: Chemistry Projects for Gifted Students, Europ. Confer. in Chemical Education, Budapest, 1998

S. Jovanović: Ergonomski parametri u projektovanju hardvera i okruženja korisnika u novim tehnologijama, Zbornik konferencije "Standardizacija i kvalitet u informac. tehnologijama", Beograd, 1996

V. Majić: Petnica Science Center - A Regional Experiment of Extracurricular Science Education, World Conference on Gifted and Talented Children, Seattle, 1997

V. Majić: Restruktuiranje obrazovanja u svetu globalnih otvorenih komunikacija, NetForum, Beogr., 1998

Ž. Marjanović, B. Karadžić: Comparative Qualitative Analysis of Macromycetes Associations in Two Refugial Regions in W. Serbia, Second Int.Conf.of Mycorrhyza, Uppsala, Sweden, 1998

Ž. Marjanović, M. Milenković: Tuber magnatum Pico and some Similar Species in Yugoslavia, Second International Conference of Mycorrhiza, Uppsala, Sweden, 1998

M. Sabovljević: Hepatic Conspectus of FR Yugoslavia, 3rd European Conf. on Conservation of Bryophyta, Trondheim, Norway, 1998

M. Sabovljević, et al.: Diversity ahd Threat Status of the Yugoslav Bryoflora, Lindbergia 23, 1998

A. Starović: Arheološka istraživanja lokaliteta Petnica - naselje ispred Male pećine. Glasnik SAD 15, 1998

S. Verbić: Conceptual Distinctions of Petnica Science Center Physics Educ. Program, Proceedings of GIREP International Conference, Duisburg, 1998

in touch with real science

Parallel to its educational programs, Petnica Science Center is engaged in many research projects in various fields.The young teaching staff is very active -- there are 26 scientific papers published by them in 1998. Such kind of "research fitness" helps them to transfer not just facts and explanations, but the real experience to curious students.

Department of Archaeology successfully organized complex excavations of the Neolithic village near the Petnica Cave. More than 20,000 artifacts have been found in the settlement. Similar excavations have been made in the Cave where remains of various cultures have been found. The biggest hall in the Cave with two small natural "windows" seems to be a cult place from the 4th century. A grave place with signs of rituals typical for barbarians was already discovered in the Cave.

Petnica Astronomers successfully organized International Meteor Conference (September 1997) with 70 participants from 16 countries. Several meteor observation camps have been organized on nearby mountains.

Department of Biology continued with study of flora and fauna in Jablanica River basin (planned to be drawn by big hydroaccumulation).

Geologists with the help of Petnica's chemists studied influence of acid rains on exposed limestone and ground water dynamics and composition in karst phenomena in Valjevo vicinity.

The new project was established in the field of Physical Anthropology -- a study of skeletal remains from medieval necropolis Velimirovi Dvori, near Valjevo.

Department of Psychology has been engaged in many projects in different fields: self-concept and educational aspirations of the gifted, children's rights, sexual abuse, etc. Validation of new scales of amorality was conducted on a large sample of adolescents. Also, the Department performed the study of sexual abuse among high-school students. It was the first research in Yugoslavia on that problem and the results were alarming.